ბავშვთა ეკლესიურ აღზრდაში დაშვებული შეცდომები

ქალაქის გარეუბნებში ან მის გარეთ ღვთისმსახურებას თუ არ დასწრებიხართ,წარმოიდგინეთ, პატარა ზომის ეკლესია დილის წირვა და გულმოდგინედმომლოცველი მრევლი. სახარების კითხვისას კარები იღება და ტაძარშიორბავშვიანი დედა შემოდის: ერთი სამიოდ წლის თუ იქნება, მეორე - ჩვილი.უფროსი ცოტა ხნით ჩერდება დედის გვერდით, მერე ხალხში გაძვრება დატაძარში სიარულს იწყებს. ატყობს ,რომ არავის სცხელა მისთვის და ისიცთავისთვის დაბაკუნობს, თან თავის ბავშვურ ენაზე საკუთარ თავსელაპარაკება.უმცროსი დედას ჰყავს ატატებული, მაგრამ მოუსვენრობა მასაცეტყობა, ტიტინს წამოყვირება ენაცვლება ,შიგადაშიგ წამოიტირებს. დედიკორა თქმა უნდა, ცდილობს, რომ დააწყნაროს და რა თქმა უნდა ,უშედეგოდ.სხვა სიტუაციაში უწყინარი ბავშვური ტირილი აქ აშკარა დისკომფორტსქმნის: მრევლის გულისყური ლოცვისკენ აღარაა მიპყრობილი. როგორც იქნავიღაც ბედავს შენიშვნის მიცემას. პასუხად, მკაცრად მოკუმული ტუჩები დამკვახე ტონი:“ეს როგორ? ქრისტემ თქვა ნუ დაუშლით ბავშვებს ჩემთანმოსვლასო და თქვენ ტაძრიდან მაგდებთ ბავშვებიანად?“ საყოველთაოდაძაბულობა. ღვთისმსახურება თავის ნამდვილ აზრს კარგავს...

ლიტურგია

 შემდეგი სურათი კი უთუოდ ყველას გეცნობათ: საკურთხევლიდან ბარძიმსგამოაბრძანებენ. ორი ქალი, სავარაუდოდ, დედა და ბებია, აღრიალებულგოგონას ექაჩებიან. ,,არ მინდა“ იკლაკნება პატარა და ხელ-ფეხს მთელიძალით იქნევს. დედა ხელებს უგრეხს, ბებია თავს უფიქსირებს დაენამოჩლექით ეუბნება: ,,ნუ ტირი,გენაცვალე, ახლა ბიძია კაკას მოგცემს“.ბიძია (მღვდელი) საოცარ მოხერხებულობას იჩენს და მესამე თუ მეოთხეცდის შედეგად კოვზს გოგონას პირში ათავსებს. ქალებს სახე ებადრებათ:აზიარეს! პატარა კი ისევ ჭირვეულობს, ისევ ყვირის და იბრძვის....

 ... უკვე წამოზრდილი ბავშვები. ღვთისმსახურება დიდ ტაძარში ტარდება. აქასპარეზი მეტია და გულმოდგინედ მლოცველ დედებს რომ ხელი არაშეუშალონ, ჯგუფად მოგროვილი ბავშვები ეკვდერში ჟრიამულობენ. მათიჟივილ-ხივილი ხანდახან მგალობელთა ხმასაც კი ახშობს, მედავითნეზე, რომაღარაფერი ვთქვათ, ბავშვების დაშოშმინებას ვერც ღვთისმსახურებიახერხებენ. შენიშვნის პასუხად ბავშვი წუთით ჩერდება, თითქოს გონსმოეგოო,მაგრამ,მხოლოდ წუთით....

 აი მოზარდის კვირა დღეც. დედა უთენია ანჯღრევს გიორგის: ,,ადექიშვილო,დროა უკვე. დღეს ხომ წირვაზე ხარ წასასვლელი, მერე კი-საკვირაოსკოლაში. ბიჭი იშმუშნება,თვალს ახელს და კვნესის: ,, დეე .. არ წავალ რააა..იცი სკოლაში როგორ ვიღლები მთელი კვირა---„ დედას მზერა უმკაცრდებადა ტონიც უფრო კატეგორიულია: ,,გიორგი! ახლავე ადექი! წირვის გაცდენაროგორ შეიძლება! თან დღეს სკოლაშიც გამოგკითხავენ!“ საბრალო ბიჭილამის ატირდეს, მაგრამ იცის, რომ ვერაფერს შეცვლის და უკვევხედავთ,როგორ მიჰყვება თავჩაქინდრული ბიჭი ზამთრის ბინდბუნდშიმტკიცე ნაბიჯებით მიმავალ დედას, ფეხები უკან რჩება და თავში სრულიადარა ბავშვური ფიქრი უტრიალებს: ,,ღმერთო რა დავაშავე?“ 

 აი ტაძარიც. აღსარება. დედა თავის დაწერილ ქაღალდს აჩეჩებს ხელშირომელზეც ჩამოწერილია ,,გიორგის ცოდვები“ და მოძღვრისაკენ უბიძგებს.მოძღვარი ნაწერს გამოართმევს, თვალს გადაავლებს, აღსარებას იბარებს დადაღლილი მზერით გაჰყურებს რიგში ჩამდგარ ასამდე აღსარებისმსურველს... ღვთის მსახურებაზე გიორგი კედელზე ოდნავ მიყრდნობილითვლემს, საკვირაო სკოლაშიც გვარიანად ყვინთავს და ორიანს იღებს, რადგანარ იცის, თუ როგორ არის შერწყმული მაცხოვარში ღვთაებრივი დაადამიანური ბუნება ერთდროულად. სახლში დაბრუნებულს დედისგანმორიგი გაკიცხვა ელის ორიანისთვის, მას კი მათემატიკა არ მოუმზადებია,ხვალ საკონტროლო აქვს სკოლაში. ,,როდის დამთავრდება ეს ყველაფერი?“

 ბოლოს და ბოლოს ,, ეს ყველაფერი“ მართლაც მთავრდება. მთავრდება,რადგან ბავშვები იზრდებიან. გუშინდელი ონავარი ბიჭები უკვეშეღერებულან გოგონებიც დაქალდნენ. ჩვენი გიორგიც დაკაცდა. დედამისიწესით კმაყოფილი უნდა იყოს შვილით, ალბათ, ამაყობს კიდეც. რატომაცარა? მას ხომ შვილისათვის არაფერი დაუკლია? მოდით მოვუსმინოთდაქალების საუბარს: ,,არაფერი მესმის... ბიჭს ვეღარ ვცნობ... პატარა ისეთისაყვარელი იყო: ლოცვებს კითხულობდა, ეკლესიაში ყოველთვისდადიოდა...ახლა კი.. ახლა ეწევა, სახლში გვიანობამდე არ ბრუნდება,უხეშობს და უხამსობს,მკრეხელობს კიდეც. წარმოგიდგენია,მინდა,დაველაპარაკო, რაღაც ვუთხრა, ის კი: კმარა! თავი მომაბეზრე, მაგ შენიეკლესიით! მე იქ აღარასოდეს წავალ!“ და ცრემლები... დედის თვალზემომდგარი ცრემლები...

 ალბათ,ასეთი სურათი ბევრისთვისაა ნაცნობი .მაინც რა არის ამ ყოველივესმიზეზი?ჩვენ ხომ მხოლოდ კეთილშობილური ზრახვები გვამოძრავებს:ყველანაირად ვცდილობთ გავაეკლესიუროთ ჩვენი შვილები, ვასწავლოთ მათ...ისინი კი? ისინი კი იზრდებიან და უარყოფენ ეკლესიას.რატომ ხდება ,რომჩვენი ძალისხმევა საწინააღმდეგო შედეგს იძლევა? ჩემი აზრით, ბავშვთარელიგიურად(ეკლესიურად) აღზრდის საქმეში ორ ძირითად შეცდომასთანგვაქვს საქმე. პირველი ეს არის შინაგანი რელიგიური განვითარების შეცვლაგარეგნულით. მეორე კი გახლავთ რელიგიური აღზრდის გადაბარებაოჯახიდან ეკლესიაზე.

 დიახაც ბრძანებს უფალი: ,,გამოუშვით ბავშვები და ნუ აბრკოლებთ მათჩემთან მოსასვლელად, ვინაიდან მათ ნაირებისაა ცათასასუფეველი“(მათ19,14) მაგრამ რას ნიშნავს ქრისტეს ეს სიტყვები? ნუთუ,მხოლოდ იმას, ხელი არ შევუშალოთ ბავშვებს ღვთისმსახურების დასწრებაში(და იქ უდიერად მოქცევაში?) აქ აუცილებელია, აღვნიშნოთ, რომ ბევრიმართლმადიდებელი ქრისტიანი ცდება, როცა ქრისტიანულ ცხოვრებასმხოლოდ ღვთისმსახურებაში მონაწილეობასთან აიგივებს. ასე ძველაღთქმაში ხდებოდა: ქვეყნად მხოლოდ ერთი ტაძარი არსებობდა დამაშინდელი ტაძრის წევრთათვის უპირობო რელიგიურ მოვალეობასწარმოადგენდა ტაძარში ყოველდღიური სიარული. ახალ აღთქმაში კიგაცხადდა რაღაც სრულიად სხვა, განსხვავებული მიდგომა.

 ,,დგება ჟამი ,როცა არც მთაზე და არც იერუსალიმში თაყვანს აღარ სცემთმამას...მაგრამ დგება ჟამი და უკვე აქ არის, როდესაც ჭეშმარიტითაყვანისმცემელნი თაყვანს სცემენ მამას სულითა და ჭეშმარიტებით, რადგანმამაც სწორედ ასეთ თაყვანისმცემელთ ეძებს თავისთვის .ღმერთი არის სულიდა მის თაყვანისმცემელნი თაყვანს უნდა სცემდნენ სულითა დაჭეშმარიტებით.(იოან,4,21-24)

 ერთობლივი საეკლესიო ლოცვა, უდავოდ ძალზე მნიშვნელოვანია ყოველიჩვენგანის სულიერ ცხოვრებაში, მაგრამ მთლიანად ვერ მოიცავს მას,მხოლოდ მისი შემადგენელი ნაწილია. დიახაც, აუცილებელი, მაგრამ - არაუმთავრესი. უმთავრესი კი-,,თაყვანისცემა სულითა და ჭეშმარიტებით“უშუალოდ ადამიანის გულში უნდა ხდებოდეს, სწორედ ეს გახლავთსულიერი ცხოვრების მიზანი. ყოველივე დარჩენილი კი ამ მიზნის მისაღწევსაშუალებად განიხილება. ასეთი გახლავთ ქრისტიანულ ფასეულობათაიერარქია. ის იერარქია, რომლისგან გადაცდომას, გნებავთ, გადახრას(სწორედ ასეთად აღიქმება ღვთისმსახურების გარდაქმნა საშულებიდანმიზნად) უცილობლად მივყავართ სულიერი საზრდოს დაკარგვამდე.

 აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ რიგ მიზეზთა (როგორც ისტორიულ, ასევეზნეობრივი) გამო, დღევანდელმა ღვთისმსახურებამ გარკვეულწილადდაკარგა ის პირვანდელი მნიშვნელობა, რომელიც მინიჭებული ჰქონდასწორედ ტაძარში აღვლენილ ლოცვას. მავანთათვის დღევანდელი ღვთისმსახურება უფრო გადარჩენის ერთგვარ ,,ინდივიდუალურ“ საშუალებასწარმოადგენს. მრავალნი ტაძარში მხოლოდ თავისთვის მიდიან, გვერდზემდგომთ ვერ ცნობენ, არაფერი უწყიან იმ ადამიანებზე, ვისთან ერთადაცლოცვას აღავლენენ და ზიარებასაც საკუთარ მადლმოსილებად უფრომიიჩნევენ, ვიდრე მაცხოვარს სხეულსა და სისხლთან განუყოფლადდაკავშირებულ ქრისტიანულ საიდუმლოებათაგან უმნიშვნელოვანესს.ჩვენდა სამწუხაროდ უნდა ვაღიაროთ, რომ ტაძარში შემთხვევით შემოსულადამიანთაგან თუ უბრალოდ ,,უცხოთაგან ‘’ ხმამაღლა მოლაპარაკეთა ,თუმოჩურჩულეთაგან ,,განცალკევების“ მიზნით მიმართული ჩვენი იძულებითიქმედებანი ხშირად ღვთისმსახურებისა და უშუალოდ ლოცვის თანმდევიპროცესი გახდა.

 დავუბრუნდეთ სათქმელს: ადამიანის სულიერების და რელიგიურიცხოვრების დაყვანა მხოლოდ ,,ტაძარში სიარულზე“ არათუ უმართებულოა,ბავშვებთან მიმართებაში შეუძლებელიც გახლავთ. მშობლებში ეგზომგავრცელებული მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ბავშვის მიერ უფლისშეცნობა მხოლოდ ტაძარში შეიძლება, სიმართლეს ნამდვილად არ შეეფერება.ბავშვისა და ზრდასრული ადამიანის რელიგიური აღქმის უნარი არსებითადგანსხვავებულია. უფალი შემთხვევით არაფერს ამცნობს მოწაფეთ: ,,ჭეშმარიტად გეუბნებათ თქვენ: თუ ისე არ მოიქცევით და არ იქნებით,როგორც ბავშვები, ვერ შეხვალთ ცათა სასუფეველში“.(მათ 18,3) რა თქმაუნდა, უფლის ეს მცნება (შეგონება) ,,პრიმიტიული“ ქცევისკენ კი არმოგვიწოდებს , არამედ როგორც პავლე მოციქული ამბობს : ,,ძმანო! ბავშვებიგონებით მხოლოდ ბოროტისთვის იყავით ბალღები, გონებისთვის კისრულწლოვანნი“(1კორ.14,20) ეს კი ნიშნავს, რომ უფალთან მიმართებაშისწორედაც რომ ბავშვებს სჯობია ვემსგავსოთ.

 ბავშვებს ძალუძთ აღიქვან ცოცხალი ღმერთი უშუალოდ, ისინი ყველგანგრძნობენ უფალს: მათ გარემომცველ მშვენიერსა და გასაოცარ სამყაროში,ბავშვური, ყოველწუთიერი ცხოვრებისეული სიხარულის წვრილმანებში დაა.შ. ყველაზე უკეთ კი ბავშვი ღმერთს შეიგრძნობს იმ სიკეთისა დასიყვარულის ატმოსფეროში, რომელიც გარს აკრავს მას. მთავარ სათქმელსაცმივუახლოვდით, რომლის ჩამოყალიბება საკმაოდ უბრალოდ ყველასათვისგასაგებად შეიძლება: ასეთი ატმოსფერო უნდა იყოს ოჯახში. მშობლებს უნდაუყვარდეთ ერთმანეთი და ბავშვები, ოჯახში მშვიდობა უნდა სუფევდეს.სწორედ ამრიგად შეიძლება პატარებისათვის უფლის შესაცნობად სასურველიპირობების შექმნა და არამც და არამც ისეთი მუქარანარევი შეგონებებით,როგორიც უმეტეს შემთხვევაში არცთუ მშვიდობიანად ჟღერს: ,,იცოდე,ღმერთი დაგსჯის!“. შეიძლება, ყოველივე ზემოთქმული საყოველთაოდცნობილ ჭეშმარიტებად სჩანდეს, რომელშიც, ერთი შეხედვით, ახალიარაფერია. მაგრამ უნდა გავითვალისწინოთ მთავარი: აღნიშნულისასურველი მიზანი მიიღწევა მხოლოდ და მხოლოდ პირადიცხოვრებისეული მაგალითით, რამეთუ ასევე საყოველთაოდ ცნობილიჭეშმარიტება გახლავთ: ბავშვები, შეიძლება იშვიათად გვიჯერებდნენ,მაგრამ, სამაგიეროდ, ყოველთვის საუცხოოდ გვბაძავენ. ამრიგად, შეგვიძლიადავასკვნათ, რომ ყმაწვილები ადრეული ასაკიდანვე შეძლებენ აღიქვანმაცხოვარი, როგორც მშვიდობის, სიკეთისა და სიყვარულის სათავე იმშემთხვევაში, თუ მათი მშობლებისათვის იქნება უფლის სახელი ყველაზეძვირფასი, მნიშვნელოვანი და ფასეული, რომელიც არასგზის აღიქმებამხოლოდ ტაძარში სიარულის აუცილებლობად, მშრალი და უსარგებლოწესების, თუ კანონების ერთობლიობად, რომელთა აღსრულებისასპრიორიტეტი გარეგნულ მხარეს ენიჭება. 

 რამდენად შეესაბამება ეს ყოველივე თანამედროვე ოჯახებში არსებულრეალობას? აქ ხომ ჩხუბი, სკანდალი, კინკლაობა და უპატივცემულობაარცთუ იშვიათი მოვლენაა. შედეგად კი - სრული შეუსაბამობა ქრისტიანულაღმსარებლობასა და ყოველდღიურობას შორის. ამასთან, მშობლებს უმეტესშემთხვევაში გათვიცნობიერებული აქვთ ეს ყოველივე, მაგრამ როგორც წესი,ვითარების შესაცვლელად აღარც ძალა აქვთ და არც სურვილი, სურვილიიმისა, რომ მათივე ოჯახური ურთიერთობა დაფუძნებული იყოსჭეშმარიტად ქრისტიანულ ზნეობრიობაზე, სურვილი იმისა, რომ ოჯახითავად ჩამოყალიბდეს ერთგვარ საშინაო ტაძრად. მიზეზი კი ისევ და ისევსულიერებისადმი ფორმალურ, გარეგნულ, გნებავთ მწიგნობრულსა დასქემატურ მიდგომაშია. ასეთ პირობებში, რაღა თქმა უნდა, სავსებითლოგიკურად ჩანს რელიგიური აღზრდის ეკლესიისათვის გადაცემა-გადაბარების სურვილი და რადგანაც თავად ეკლესიაც ფორმალურად,თითქმის მაგიურადაც აღიქმება, ეკლესიურობაც უპირატესად გარეგნულიხდება: ღვთისმსახურებაზე დასწრება, საკვირაო სკოლები და მათიმნიშვნელობის უარყოფა, ბუნებრივია, არც მიფიქრია. მხოლოდ იმის თქმამინდა, რომ ყველაფერი თავის ადგილზე უნდა იყოს! რელიგიური აღზრდისქვაკუთხედი უნდა იყოს უშუალოდ ოჯახის წევრთა სურვილი, რომსაკუთარი ძალებით, საკუთარი ძალისხმევით მიაღწიოს იმას, რომ ღმერთიუბრალოდ, განყენებულად არსებული ერთვარი დოქტრინა კი არა, ნამდვილიცოცხალი ღმერთი იყოს. სწორედ ამ მიზანს უნდა ემსახურებოდეს ოჯახისწევრთა მიზანმიმართული და გააზრებული ქმედებანი. ეს უნდა იყოსჭეშმარიტად საშინაო ტაძრის შექმნაზე ორიენტირებული ზნეობრივი შრომადა რაღა თქმა უნდა, ვერავითარი გარეგნული ეკლესიურობით ,,გაჭყეპვა“სასურველ შედეგს ვერ მოგვცემს. 

 ბუნებრივია, ბავშვებზე საუბრისას, გვერდს ვერ ავუვლით მათფსიქოლოგიურ თავისებურებებსაც. თანამედროვე მართლმადიდებელიმშობლების უმრავლესობა მოწიფულ ასაკში გახდა ეკლესიური (მავანიწიგნით, მავანი ტაძრებისა მონასტრების მონახულებით, მავანიც უბრალოდსაკუთარი ცხოვრებისა და ყოფიერების ,,ზრდასრული“ გააზრებით და ა.შ.).ამრიგად, საკუთრივ ჩვენ ეკლესიური ბავშვების გამოცდილებაც ნაკლებადგაგვაჩნია და ჩვენი პირმშოების გაეკლესიურების პროცესში მორიგ შეცდომასვუშვებთ, როცა ესოდენ ფაქიზ საქმეში ჩვენი პირადული, ე.წ. ,,ზრდასრული“მიდგომით ვხელმძღვანელობთ და ნაკლებად ვფიქრობთ იმაზე, რომ ბავშვებისამყაროს განსხვავებულად აღიქვამენ, მათ შორის, სულიერ სამყაროსაც.მოძრაობა და თამაში, გნებავთ მოუსვენრობაც ბავშვის სტიქია გახლავთ.ბავშვს უჭირს ხანგრძლივი დროით ყურადღების დაძაბვა და ერთ ადგილასგაუნძრევლად დგომა. ამიტომ ტაძარში აღსრულებულ ღვთისმსახურებასთანგანსხვავებული ურთიერთობა აქვთ: ისინი საწყისი 5-10 წუთისგანმავლობაში წრფელად შეჰხარიან ტაძრის სილამაზესა და მისზემოქმედების უნარს, შემდგომი ყურადღების დაძაბვა კი უბრალოდუძნელდებათ, ამიტომ უნებლიედ იწყებენ გასართობის ძებნას. ხშირადგვავიწყდება, რომ არათუ ბავშვებს, ბევრ მოზრდილსაც უჭირს იმის გაგება,რაც ტაძარში ხდება. ბავშვს ვერ მოვთხოვთ იმას, რომ ღვთისმსახურებას დამის სიღრმისეულ აზრს ინტელექტუალურად ჩაწვდეს, ხოლო უშუალოაღქმისათვის მას ხსენებული მცირე დროც სავსებით ჰყოფნის. 

 იგივე შეიძლება ითქვას სახლის ლოცვაზეც. ბევრი მშობელი ჯიუტადმოითხოვს საკუთარი პირმშოსაგან რთული რელიგიური ტექსტებისა დალოცვების სწავლა -დაზუთხვას. ასეთი მშობელი ნაკლებად ფიქრობს იმაზე,რომ ბავშვებმა არათუ იციან და უყვართ ლოცვა, მიდრეკილნიც არიანლოცვისადმი. ერთი ეგაა, ლოცვაც ბავშვურად, ხანმოკლე დროისგანმავლობაში შეუძლიათ. უმჯობესია, ბავშვის გულისხმევა იქითკენმივმართოთ, რომ ამ მოკლე დროში იგი სწორედაც რომ ლოცულობდეს დათავისი სუფთა, ბავშვური გული უფლისაკენ ჰქონდეს მიმართული.წინააღმდეგ შემთხვევაში, ხელთ შეგვრჩება ხატების წინა მექანიკურადმოლაპარაკე არსება, რომელიც იმავდროულად საკუთარი ცხვირის ჩიჩქნითაცდაკავდეს, სანამ დედიკო საათნახევრიან დაუჯდომელს ჩაამთავრებს. 

მაშ ასე, როგორ მივაჩვიოთ ბავშვები ეკლესიურობას? 

უპირველეს ყოვლისა, დაე, ბავშვები ბავშვებადვე დარჩნენ. ნუ ეცდებით მათგადაქცევას პატარა ბერებად ან მონაზვნებად. დაე, ირბინონ, ითამაშონ,იხმაურონ, იჩხუბონ კიდეც (რაღა თქმა უნდა, არა ტაძარში); დაე, გაერთონ,ისწავლონ, შეიცნონ სამყარო და ა.შ. მეორეს მხრივ, აუცილებელია, ძალზეგულდასმით და მოზომილად შევურჩიოთ პატარას გარეგნულიეკლესიურობის დონე, უმჯობესია - ოდნავ ნაკლები, ვინემ ,,ძალუძს“.ყურადღება კი იმაზე უნდა გავამახვილოთ, რომ ბავშვში სწორად აღვძრათნამდვილი, ცოცხალი ღმერთისადმი სიყვარული, რიდი და მოწიწება. უნდამივაღწიოთ, რომ ტაძარი ბავშვებისათვის ნამდვილი დღესასწაული იყოს.გნებავთ - ჯილდო, მაგრამ არანაირად - სავალდებულო რუტინა. ყოვლადდაუშვებელია, ბავშვის ცნობიერებაში ტაძარში წასვლა რაიმე სახის სასჯელსუკავშირდებოდეს. პირიქით, უნდა ვეცადოთ, რომ ბავშვის მხრიდან უღირსისაქციელი და ამ საქციელის შესაბამისი სასჯელი (თუკი მიზანშეწონილადჩავთვლით) ტაძარში წაუსვლელობას დავუკავშიროთ. სხვათაშორის, არცთუშორეულ წარსულში სწორედ ასე იქცეოდნენ ჩვენი მართლმადიდებელიწინაპრები.

 დეკანოზი ვლადიმირ ვორობიოვი, იხსენებდა რა საკუთარ ბავშვობას,ყვებოდა, რომ დედას ძალზე იშვიათად მიჰყვებოდნენ ტაძარში - მხოლოდზიარებაზე. გართობისა და აქეთ-იქით ყურების ნებას დედა ბავშვებსარასოდეს რთავდა. ზიარების შემდგომ ბავშვები რამდენიმე წუთს კრძალვითჩერდებოდნენ ტაძარში და სახლში ბრუნდებოდნენ. და ეს ყოველივე,როგორც მამა ვლადიმირი აღნიშნავს, მათთვის ნამდვილი დღესასწაულიციყო და საუკეთესო საჩუქარიც. აი, ჭეშმარიტად მოწიწებაზე დაფუძნებულიეკლესიური გამოცდილება. ჩვენს დროში კი ყველაფერი სხვაგვარად ხდება.დღეს ხშირად გაიგონებთ მსგავს სუბარს: ბიჭი უნდა ვაზიარო, თორემძალიან თავს გავიდა.... შედეგიც კანონზომიერია: მოზარდი კარგავსმოწიწებასა და მოკრძალებას, მოგვიანებით ეკლესიასაც ჩამოშორდება. 

როგორღაც მომიწია ათიოდე წლის ბიჭთან საუბარი (ბავშვი კარგიეკლესიური ოჯახიდან იყო), რომლის დროსაც ასეთი შეკითხვა დავუსვი:მითხარი, როგორ აღიქვამ ქრისტეს? თუ შეიგრძნობ მას შენს გვერდით,როგორც, ვთქვათ შეიგრძნობდი, შენი საუკეთესო მეგობარი რომ იყოს?პასუხად ბიჭმა მხრები აიჩეჩა, მან უბრალოდ ვერ გაიგო, რას ვეკითხებოდი. 

რა თქმა უნდა, რელიგიური გრძნობა სხვადასხვა ადამიანებში, მათ შორისბავშვებშიც, სხვადასხვა ინტენსივობისაა, მაგრამ რელიგიურ აღზრდაში ძალადა სიხშირე მთავარი როდია. გადამწყვეტი არის რელიგიური გრძნობისორიენტაცია ცოცხალი ქრისტესადმი. რაც შეეხება გარეგნულს, ძალზემნიშვნელოვანია, რომ ეკლესიურ ცხოვრებაში მთელი ოჯახიმონაწილეობდეს. თუ ბავშვი მიგვყავს საზიარებლად, უმჯობესია დედ-მამაცმზად იყოს და მთელი ოჯახი ეზიაროს. სამწუხაროდ ხშირია შემთხვევები,როცა ზიარებას ისეთ რეგულარულ პროცედურად აქცევენ ხოლმე, როგორცშეიძლება იყოს პოლიკლინიკაში ვიზიტი და აბების გადაყლაპვა. ამასთანმშობლები საკმაოდ გულგრილნი არიან სხვა საეკლესიო საიდუმლოებებისმიმართაც. 

ამრიგად, ყოველივე ზემოთქმულის გათავალისწინებით, სავსებითშესაძლებელია, რომ ბავშვის სულიერი და ეკლესიური აღზრდა წარიმართოსძალდაუტანებლად, ბუნებრივად. ისევე ბუნებრივად, როგორიც თავადცხოვრებაც გახლავთ. საამისოდ საჭიროა, რომ ის ოჯახი, რომელშიც ბავშვიიზრდება თავად ცხოვრობდეს ასეთი ცხოვრების წესით. 

ბავშვის ჰარმონიულად განვითარებისათვის ასევე აუცილებელიაკულტურული აღზრდა და სოციალური ადაპტაცია. არსებობს ერთგვარიფსევდოზნეობრივი მოსაზრება, რომლის თანახმადაც, ბავშვები უნდააღიზარდონ უკიდურესად ეკლესიურ გარემოში, რათა დაცულნი იქნან ამაქვეყნის ე.წ. გამხრწნელი ზემოქმედებისაგან. ამ მოსაზრების თანახმად, ე.წ.მაღალი წრის კულტურა ბავშვისათვის სრულიად ზედმეტი და მავნებელიცკია, რადგან თურმე იგი აშორებს მოზარდს ყოველივე ეკლესიურისაგან.კაცობრიობისა და კერძოდ, ცივილიზაციის მიღწევები ლამის სატანიზმადააშერაცხული, რადგან ემსახურებიან ანტიქრისტეს მოსვლას და ა.შ. ამასთანდაკავშირებით მოზარდს უკრძალავენ არაეკლესიურ თანატოლებთანურთიერთობას (,,გარყვნიან“), ახლოს არ აკარებენ კომპიუტერს(,,ზომბირების“ შიშით) და სხვა. შედეგად კი, ბავშვები მოუმზადებელნიხვდებიან იმ ცხოვრებას, რომლისგანაც აქამდე მაქსიმალურადიზოლირებულნი იყვნენ და რომელსაც, რათა თქმა უნდა, ვერსად გაექცევიან.კულტურულად და ინტელექტუალურად განუვითარებელი მოზარდი,როგორც წესი, ძნელად ან საერთოდ ვერ პოულობს საკუთარ ადგილსსოციუმში, რასაც ბუნებრივია, მოყვება იმედგაცრუება, გაბოროტება და ხშირშემთხვევაში, ეკლესიის დადანაშაულება აღნიშნულ წარუმატებლობაში.ეკლესია კი აქ არაფერ შუაშია. პავლე მოციქული გავიხსენოთ: ,,ყველაფერიგამოსცადეთ, კეთილს ჩაეჭიდეთ (1 თესალ. 5,21) ყოველივე ნებადართულიაჩემთვის, მაგრამ ყველაფერი სასარგებლო როდია, ყოველივე ნებადართულიაჩემთვის, მაგრამ მე არაფერს დავემონები“ (1 კორ. 6,12).

ზემოთნახსენები ამქვეყნიური ხრწნადი ზემოქმედება, რაღა თქმა უნდა,რეალურად არსებობს. მაგრამ უმჯობესია, კი არ გავექცეთ, არამედ წინაღვუდგეთ მას. და ეს უნდა მოხდეს არა მხოლოდ სულიერების დონეზე,არამედ კულტურულ და სოციალურ დონეზეც. ამისათვის კი მოზარდებსშესაბამისი ,,ცოდნა“ უნდა გააჩნდეთ: უნდა ვეცადოთ ბავშვებსჩამოვუყალიბოთ მხატვრული გემოვნება, მივაჩვიოთ კლასიკურ ხელოვნებას,ლიტერატურას, მუსიკას, განუვითაროთ საკუთარი შემოქმედებითიმონაცემები. მაშინ მოზარდი შეძლებს დღევანდელ აგრესიულადარაესთეტიკურ გარემოში გამეფებულ მასობრივ ფსევდოკულტურას თავისი,,საპირწონე“ დაუპირისპიროს. სხვათაშორის, კულტურა ეკლესიისგანუყოფელი ნაწილია. სათანადო კულტურული აღზრდის გარეშესაეკლესიო ღვთისმსახურების, ეკლესიის ისტორიის, დამწერლობისა დახელოვნების ჯეროვნად შეფასება შეუძლებელია. კულტურა ეკლესიის მტერიკი არა, უპირველესი მოკავშირეა. საერთო ევროპული და საკუთრივ ჩვენიქვეყნის კულტურა თავისი არსით სწორედ ქრისტიანული მოვლენაა.ყოველივე ზემოთქმულის ბავშვის გონებამდე მართებული სახით მიტანამშობლის მოვალეობაა. ისევ ოჯახს მივადექით. რა ქნას ბავშვმა, თუკიმშობლების მუსიკალური განვითარება უგემოვნო სიმღერებზე გადის,ლიტერატურის მიმართ დამოკიდებულება ყვითელი პრესის ფურცლებსაც არსცილდება და მშობელთა ინტელექტუალური განვითარებისმოთხოვნილებაც უხარისხო ტელეგადაცემების ყურებით კმაყოფილდება,არსებობს მეორე უკიდურესობაც, როცა ოჯახში მხოლოდ უკიდურესად,,მართმადიდებლურს“ კითხულობენ, უსმენენ და უყურებენ, ხოლოყოველივე დანარჩენს გაურბიან და უგულვებელყოფენ. მიიღებს კი ასეთოჯახებში აღზრდილი ბავშვი სათანადო კულტურულ აღზრდას? ყოველივეზემოთქმული ბავშვთა შემდგომ სოციალურ ადაპტაციასაც ეხება. მომავალ,არცთუ მთლად ქრისტიანულ სამყაროში შესაბიჯებლად ბავშვები ისე უნდაშევამზადოთ, რომ შეძლონ, იყვნენ ,,მარილი მიწისა“ (მათ. 5,13),წესიერებასთან, ვაჟკაცობასთან და აქტიურობასთან ერთად ფლობენთანამედროვე ტექნოლოგიებს, იყვნენ განათლებულნი, განვითარებულნი დარაც მთავარია შეეძლოთ არა მხოლოდ ეკლესიურობის დონეზე (რაც უცხოგახლავთ თანამედროვე უმრავლესობისათვის), არამედ ყოველგვარცხოვრებისეულ სიტუაციაში წინ აღუდგნენ ცოდვასა და ბოროტებას და,,ანათებდეს თქვენი ნათელი ადამიანთა წინაშე, რათა ხედავდნენ ისინითქვენს კეთილ საქმეებს და ადიდებდნენ თქვენ ზეციურ მამას“ (მათ. 5,16). ესყოველივე ოჯახიდან უნდა მოდიოდეს. ამისათვის კი თავად მშობლებს უნდაესმოდეთ და ხელეწიფებოდეთ ყოველივე, მშობლები უნდა იყვნენმაგალითის მიმცემნი წესიერებისა და საღად აზროვნებისა, მათი აქტიურიქრისტიანული პოზიცია არ უნდა შემოიფარგლებოდეს ამერიკის ლანძღვით.სამზარეულოში და ყველაფერში საყოველთაო მსოფლიო შეთქმულებისძებნით - რაშიც ბევრი ადამიანი ლამის მართმადიდებლობის ერთადერთარსს ხედავს. 

 მოდით, შევაჯამოთ ყოველივე ზემოთქმული. როგორ აღვზარდოთ ჩვენიშვილები? უპირველეს ყოვლისა ისინი უნდა გვიყვარდეს. მათ აუცილებლადუნდა ვუთმობდეთ საკმარის დროს - თუნდაც ძალიან დეფიციტურს. ჩვენთავად უნდა მივცეთ მაგალითი ჩვენს შვილებს ყველაფერში: ჩვენ თავადუნდა ვისწავლოთ ამ ცხოვრებისაგან და მათაც ვასწავლოთ ცხოვრებაც დავისწავლოთ კულტურაც, არ ჩავიკარგოთ ყოველდღიურ ყოფიერებაში.ვისწავლოთ და ვასწავლოთ ყოველთვის და ყველაფერში ქრისტიანებადდარჩენა. ვეცადოთ აღვიქვათ ეკლესიურობა სრული არსით,ყოვლისმომცველად. ვიყოთ გულახდილნი, პატიოსანნი და საღადმოაზროვნენი. აუცილებლად უნდა ვისწავლოთ ჩვენი შვილების პატივისცემადა ნდობა, მხოლოდ ასე შევუქმნით ხსენებულ სიყვარულის, სიმშვიდის,ურთიერთნდობისა და თავისუფლების ატმოსფეროს, რომლის გარეშეცარანაირი სულიერება არ არსებობს. თუ ჩვენი შვილები, ერთი შეხედვით,გარეგნულად ეკლესიურად აღზრდილნი და ნასწავლნი უსიყვარულოდიზრდებიან, თავს მიტოვებულად გრძნობენ, არ გააჩნიათ საკუთარი თავისრწმენა, თუ ვერ შეძლეს საკუთარი ადამიანური პოტენციალის გახსნა, მაშინიმის ალბათობა, რომ დროთა განმავლობაში ისინი ეკლესიასაცმლიქვნელობად აღიქვამენ და ვერ შესძლებენ ნამდვილ ქრისტიანებადჩამოყალიბებას, ძალზე დიდია. 

და ბოლოს, აუცილებელია ჩვენს შვილებზე პასუხისმგებლობა ბოლომდეგავიაზროთ დედა-ეკლესიისა და დედა-სამშობლოს წინაშე. ნურასოდესდავივიწყებთ, რომ ჩვენი შვილები ისეთები არიან, როგორებიც ჩვენ თავადვევართ. ჩვენი შვილების აღზრდა საკუთარი თავით, საკუთარი ოჯახით უნდადავიწყოთ და არამც და არამც არ ვეცადოთ ჩვენი პირადი მოვალეობებისეკლესიისათვის გადაბარებას იმ იმედით, რომ ეკლესიის მადლი,,ავტომატურად“ იმოქმედებს. ეკლესიას მაგიასთან არაფერი აქვს საერთო დამასში ავტომატური არაფერია. გვახსოვდეს, რომ მადლმოსილება ყოველთვისადამიანის ზნეობრივი გულისხმიერების შესაბამისია. 

 დასასრულს ერთ ისტორიას კიდევ მოგიყვებით. ამას წინათ ნაცნობებმა 15წლის ვაჟიშვილი მომიყვანეს და მთხოვეს, დავლაპარაკებოდი მას, ეგებროგორმე გონს მომეყვანა ,,სრულებით ხელიდან წასული“ ბიჭი.დალაპარაკებამ შედეგი გამოიღო (როგორც ჩანს, ბიჭმა იგრძნო, რომმშობლებთან ,,შეკრული“ არ ვიყავი) და ჩემს შეკითხვაზე, თუ რამ აიძულაეკლესიური ცხოვრების წესის მიტოვება, ბიჭმა გულახდილად მიპასუხა:ნამდვილი ცხოვრებით მინდა ვიცხოვრო....

დიახ, ეკლესიური ცხოვრება იმ ოჯახში ნამდვილი არ ყოფილა. ეკლესიურიცხოვრება იყო, მაგრამ ქრისტე არ ყოფილა და როგორც ნებისმიერმამოზარდმა, ბიჭმაც მთელი სიცხადით შეიგრძნო ეს სიცარიელე, შეიგრძნო დააღსდგა მის წინააღმდეგ. 

უნებლიედ გავიფიქრე: იქნებ ყოველთვის არც იმსახურებდნენ ჩვენიშვილები გაკიცხვას? იქნებ ხანდახან ჩვენც გვესწავლა მათგან რაიმე?.....

იღუმენი პეტრე მენშერინოვი .