დიდი მარხვა - განსაკუთრებული მარხვაა და იგი განსხვავდება
ყველა სხვა მარხვისაგან , უფრო მეტიც, ეს არის, ზოგადად, ერთადერთი მარხვა საეკლესიო
მარხვებს შორის, რომელშიც თავად საეკლესიო მსახურებაც განსაკუთრებულია, ვინაიდან ის სპეციალურად
სამარხვოდ არის შედგენილი . პეტრე-პავლობის
მარხვის ღვთისმსახურებას სხვა , არასამარხო ღვთისმსახურებასთან შედარებით
განსაკუთრებული ელემენტები არ გააჩნია. მიძინებისა და შობის მარხვის მსახურებაც არსებითად
იგივეა. კი, არის ორი-სამი ლოცვა, სადაც ნათქვამია,
რომ შობის შესახვედრად მივემართებით (ირმოსებში,
კატავასიაშია ნათქვამი), მაგრამ, პრინციპში, თავად ღვთისმსახურების სტილი იგივე რჩება.
დიდი მარხვის პერიოდში კი , თვით „უფალო, შემიწყალე“-ც განსაკუთრებულ ხმასა და ტონალობაში
იგალობება. სრულიად განსაკუთრებული ლოცვები ჩნდება როგორც ქრისტიანის საშინაო ლოცვაში,
ასევე ტაძარშიც. და ეს უკვე მოწმობს იმაზე, რომ ეს პერიოდი სრულიად განსაკუთრებულია.
საეკლესიო მარხვებზე საუბრისას, უპრიანი იქნებოდა
, თუ ვიტყოდით ორ სიტყვას მათ წარმოშობაზეც.
პრინციპში , მარხვის ტრადიციას ადგილი ძველ აღთქმაშიც ქონდა და საერთოდ , იუდეველებში იყო კვირაში ორჯერ მარხვის
ტრადიცია : სამშაბათსა და ხუთშაბათს . შესაბამისად , ქრისტიანებმაც, რათა მათთვის არ
ესაყვედურათ იმისთვის, რომ <<აი, იუდეველები მარხულობენ, ხოლო თქვენ იმისთვის
გახდით ქრისტიანები, რომ მარხვისათვის აგერიდებინათ თავი, რათა იცხოვროთ უფრო ადვილი
რელიგუური ცხოვრებითო>> გადაწყვიტეს , რომ ემარხულათ, ოღონდ ამისათვის გამოყვეს
სხვა ორი დღე :ოთხშაბათი და პარასკევი ( რასაც შესაბამისი შინაარსიც აქვს მ.მ) .
ხოლო
, რაც შეეხება უფრო გრძელვადიან მარხვებს , მათი წარმომავლობანი, მართლაც ძალიან საინტერესოა.
რაც შეეხება დიდმარხვას , მას მისიონერული წარმომავლობა
აქვს . ამ , 40 დღეს თავიდან, არა ქრისტიანები,
არამედ ის წარმართები მარხულობდნენ , რომელთაც სურდათ ნათლობის მიღება . და აი, ადამიანი
ემზადება ნათლობისთვის..ეს ისე კი არ არის, როგორც დღეს, რომ ადამიანმა შუადღისით თავის
საქმეებს შორის გამონახა დრო, შემოირბინა ტაძარში , მოინათლა და გააგრძელა თავისი გზა,
არა.. მაშინ ,ადამიანები ზრდასრულ ასაკში ინათლებოდნენ, რამდენადაც მათ ქონდათ გაცნობიერებული
ნათლობის მნიშვნელობა . ქრისტიანული ოჯახები, ჯერ კიდევ არ იყო ბევრი იმ დროისთვის
, ამიტომ ბავშვებს, თითქმის არ ნათლავდნენ . და აი, ადამიანი ემზადებოდა ნათლობისთვის
, მაგრამ ემზადებოდა არა მხოლოდ (კატეხიზმო)წიგნების კითხვით ,როგორც ეს დღეს ხდება
ხოლმე ხშირად, როდესაც ადამიანი დადის ქადაგებებზე , ლექციებზე და მერე წყვეტს :
,, აი, უკვე დროა ნათლობისა ". არა , ეს იყო ერთგვარი პრაქტიკული სამზადისი, რომლის
დროსაც ადამიანი საფუძლიანად შეიფერთხავდა საკუთარ სულს . და ამიტომაც ითვლებოდა მოსამზადებელი
პერიოდი ღვაწლის , ლოცვისა და მარხვის პერიოდად . ეხლა კი წარმოიდგინეთ : აი, თქვენ
ხართ რომაელი ქრისტიანი და ქუჩაში შეხვდით ვინმე ტიტუს ლიბიუსს, თქვენს მეზობელს, რომელიც
ჯერ კიდევ წარმართია . თქვენ უწყებთ მას სახარების ქადაგებას, საუბრობთ ქრისტეზე. ის თქვენ გისმენთ , გულით იწყნარებს
ამას და ემზადება მოსანათლად .და აი, უკვე
დაინიშნა მონათვლის დღე, ხოლო მაშინ ნებისმიერ დღეს როდი ნათლავდნენ , არამედ ძველ
ეკლესიაში, წელიწადში მხოლოდ გარკვეულ დღეებში
ნათლავდნენ ხოლმე. მაგ : ქრისტესშობას , აღდგომას
, ასევე დიდ შაბათს აღდგომის წინადღეს , და იყო კიდევ რამოდენიმე ასეთი დღე , როგორც
ვთქვით . და ადამიანი იწყებს მარხვას , ემზადება
ნათლობისთვის. იწყებს მარხვას, იმიტომ რომ თქვენ მას ქრისტე უქადაგეთ . ის ცხოვრობს
თქვენს მეზობლად და მოდის თქვენთან სტუმრად . თავად მარხულობს , ხოლო თქვენ კი ტრაპეზზე
შემწვარი ქათამი გაქვთ. თქვენ ქრისტიანი ხართ,
ესაუბრებით მას ქრისტეზე და ამ დროს , ქათმის ბარკალს მიირთმევთ, ხოლო იმ საწყალს მარხვისაგან
კუჭი ხერხემალზე აქვს მიკრული . და , ვინაიდან ამგვარი სიტუაცია ქმნიდა დიდ უხერხულობას,
ქრისტიანებმა გადაწყვიტეს, რომ თავადაც ემარხულათ ამ დღის განმავლობაში ,ემარხულათ
კათაკმეველთა და წარმარრთა გამო, რომლებსაც
უქადაგებდნენ ქრისტეს . და ამგვარად , დიდი მარხვა პირველრიგში წარმოიშა ქრისტიანულ
ეკლესიაში, როგორც ერთგვარი სოლიდარობის მარხვა ,როგორც განსაკუთრებული პერიოდი ლოცვისათვის
და არა მხოლოდ საკუთარი თავისთვის, არამედ მათთვის, რომელთა შორისაც ცხოვრობდნენ ქრისტიანები
და რომლებსაც მიუძღოდნენ წინ ქრისტესაკენ.
თავად ქრისტიანები კი მარხულობდნენ არა დიდ მარხვაში
საკუთრივ , არა ორმოცი დღეს, არამედ ვნების შვიდეულში . და ამგვარად , ჩვენი მარხვა
დღემდე ორი ნაწილისგან შედგება - ეს არის წმინდა
ორმოცდღეული და ვნების კვირა.
ვნების შვიდეული
- ეს აღარ არის უკვე ორმოცდღეული და ეს , არც დიდი მარხვაა- ეს ცალკე დრო-ჟამია . შეიძლება
ასეც ითქვას : ორმოცდღეული ( პირველი 40 დღე) - ეს არის დრო, როდესაც ჩვენ მივდივართ
ქრისტესთან შესახვედრად, ხოლო ვნების შვიდეული ეს არის ჟამი, როდესაც ქრისტე მოდის
თავად, ჩვენთან შესახვედრად. მოდის ვნებითა
და ტანჯვით, ტუსაღობით , საიდუმლო სერობით , გოლგოთით , ჯოჯოხეთში ჩასვლით და ბოლოს
, აღდგომით ის ყველა იმ წინაღობასა და დაბრკოლებას გადალახავს, რაც ჩვენ ღმერთისაგან
გვაშორებს .
ამის შემდეგ კი ჩნდება პეტრე-პავლობის მარხვა . ჩვენ თუ წავიკითხავთ ,
წმინდა იპოლიტე რომაელის (3-ე საუკუნის ძეგლია) წერილს , იქ ძალიან საინტერესოდ არის
აღწერილი ის, თუ საიდან დამკვიდრდა პეტრე-პავლობის
მარხვა : ,, თუ ადამიანმა (ქრისტიანმა),ვერ მოახერხა ემარხულა ვნების შვიდეულში,ვერ
მოახერხა მარხვა აღდგომის წინ , მაშინ დაე იმარხულოს მან ორმოცდაათეულის შემდგომ
" . ამ წესის შინაარსი ძალიან ადვილია . იმ დროს , III საუკუნეში, აღდგომის დღესასწაულობის ტრადიცია ,არ იყო საერთო
ყველა ქრისტიანისათვის . ეხლა ვთქვათ , თუ რა იგულისხმება ამაში . ეგვიპტური ეკლესია პასქას( აღდგომას) თავისი კალენდრის
მიხედვით დღესასწაულობდა , რომის ეკლესია-
თავისი კალენდრით, მცირეაზიის ეკლესიებიც- სხვა კალენდრით . ყველა ადგილობრივი ეკლესია
საპასექო თარიღს თავად გამოითვლიდა და ეს აძლევდა წარმართებს ხელს და საბაბს, რომ დაეცინათ
და შეურაცხეყოთ ქრისტიანები შემდეგნაირად :
,, ეს როგორ , თქვენი მთავარი დღესასწაულია აღდგომა და თქვენ არც კი იცით, როდოსი
მოხდა ის"-ო . შემდგომ , IV საუკუნეში, პირველმა საეკლესიო კრებამ მიიღო აღდგომის
აღნიშვნის ერთი თარიღი ყველასთვის - რომაული ეკლესიის ტრადიცია გავრცელდა ყველა სხვა დანარჩენ ეკლესიაზე . ეხლა კი წარმოიდგინეთ : ყველა
ქრისტიანმა როდი უწყოდა , თუ როდის , რა თარიღში იდღესასწაულებოდა აღდგომა . თუ ქრისტიანი
ადამიანი მომლოცველობა-მოგზაურობაში იყო, მის წინაშე ასეთი სურათი იშლებოდა ; დავუშვათ ის ალექსანდრიიდან იყო და იქაური
ტრადიცით პასექი 20 აპრილს ემთხვეოდა , ხოლო ის 15 აპრილისთვის მიემგზავრებოდა რომში
და ფიქრობდა, რომ კიდევ 5 დღეს იმარხულებდა აღდგომამდე, ხოლო სინამდვილეში აღმოჩნდებოდა,
რომ რომში 10 აპრილს იდღესასწაულეს აღდგომა . გამოდის, რომ ის დარჩა აღდგომის გარეშე,
გარკვეული თვალსაზრისით მარხვისა და ქრისტესთან
თანავნების გარეშე, რომელიც ჩვენს გამო ჯვარს ეცვა . მეორეს მხრივ , მაშინ ხომ არ არსებობდა
გაზეთი და არც ყოველ ტაძარში იყო შესაძლებელი საეკლესიო კალენდრის შეძენა, სადაც აღნიშნული
იქნებოდა ყველა დღესასწაული( საიდან ეს ყოველივე
III საუკუნეში ). და ამიტომაც, ადამიანებმა უბრალოდ არ იცოდნენ , როდის იყო
პასქა- მითუმეტეს თუ ისინი ცხოვრობდნენ რომელიმე
მიყრუებულ ქალაქში და მათ უწევდათ თავიანთ საქმეებზე სხვა ქალაქებში წასვლა
. ეს , დღეს ხდება მარტივად, როდესაც მე ჩამოვდივარ რომელიმე დიდ ქალაქში, ვაჩერებ
პირველივე გამვლელს და ვეკითხები : სად არის აქ საკათედრო ტაძარი ? მსურს ეპარქიალურ
საბჭოში ვიზიტი " . ხოლო II-III საუკუნეებში
ქრისტიანული ეკლესია მიწისქვეშ იყო, მას დევნიდნენ ხელისუფალნი. აბა, სცადეთ ჰკითხოთ ხალხს ქუჩაში: „მისმინეთ, სად იკრიბებით
აქ ქრისტიანები? რომელ გამოქვაბულში, რომელ კატაკომბებში?” როცა უცხო ქალაქში ჩახვალ,
ქრისტიანულ თემს ასე ადვილად ვერ იპოვი.და ამიტომაც , ან სნეულების გამო ან იმის გამო,
რომ ჯარისკაცი იყო ლაშქრობაში ( აქ გასაგებია ალბათ, რომ არა მარხვამდე) , ამიტომაც
წმინდა იპოლიტე რომაელი ამბობს, რომ ვინც ვერ შეძლო აღდგომის წინ ემარხულა , დაე იმარხულოს
ორმოცდაათეულის შემდგომ, ერთი კვირით .მაგრმ, აქაც იგივე სიტუაცია გამეორდა : ,, როგორ
ხდება, რომ ჩემი ძმა მარხულობს, მისთვის ეს პერიოდი არის სამარხო , მე მასთან ერთად
ვიქნები და გესმით თქვენ, რომ ხორცის ჭამა
მომიწევს ? " და კვლავაც , ყველა ქრისტიანმა დაიწყო მარხვა ორმოცდააათეულის ( სულთფმოფენობის) შემდგომ . აი, მსგავსი ისტორიებია დაკავშირებული ღვთისმშობლის
მიძნებისთანაც და შობის მარხვასთანაც
. ძალიან მნიშვნელოვანია ამის გაგება , რომ
საეკლესიო მარხვები - ეს არა უბრალოდ ჩვენი
პირადი ღვაწლია , არამედ ეს არის ჩვენი ურთიერთობისა და სოლიდარობის ღვაწლი
, როდესაც ჩვენ ძლიერ განვიცდით ერთმანეთთან კავშირს .
რათქმაუნდა
, არავინ გვიშლის იმას, რომ ადამიანებმა ცალ ცალკე იმარხულონ, იმ დროს , როდესაც თითოეული
მათგანი მიიჩნევს მოსახერხებლად . თუმცა, ამ წესიდანაც არის ერთი გამონაკლისი - საეკლესიო
კანონები კრძალავენ მარხვას აღდგომის დღეს, რადგან აღდგომა - ეს
მხიარულების დროა და ძალიან ცუდი იქნება, თუ ყველანი დღესასწაულობენ და შენ
ამ დროს იქნები მარხვაზე, იქნები მწუხარებაში .
და ამგვარად , ნებისმიერ ჩვენთაგანს, ნებისმიერ დროს შეუძლია თავისი სურვილისამებრ
იმარხულოს ან არ იმარხულოს , მაგრამ განა უკეთესი არ არის, თუ ყველა ქრისტიანი ამას
ერთად გააკეთებენ და ამით იგრძნობენ ერთმანეთის მხარდაჭერას, ლოცვით შეწევნას და ამგვარად
გააღრმავებენ მას .
და მაშასადამე, რა არის მარხვა ?
სიტყვა ,, მარხვას" ლათინურში ორი მნიშვნელობა
აქვს . მარხვა - როგორც დრო თავშეკავებით ცხოვრებისა და მარხვა, როგორც ადგილი, სადაც
იმყოფება ბადრაგი, ყარაული , მეთვალყურე ჯარისკაცი . ეს არის დრო, როდესაც სული უნდა
იქცეს დარაჯად , როდესაც ქრისტიანი სიღრმისეულად იაზრებს, რომ ის არის ჯარისკაცი
. თითოეული ჩვენთაგანი , განურჩევლად ასაკისა
და სქესისა , - ქრისტეს ჯარისკაცია . და ყოველ ჩვენთაგან მონდობილი გვაქვს დაცვის ვალდებულება შეუფასებელი ფასეულობისა
. თავად სამყაროს შემოქმედი გარდამოხდა ჩვენთვის და ჯვარს ეცვა ჩვენთვის, ჩვენი ცხონებისათვის . ამიტომ
მარხვა გვეხმარება მეტად მოვიცალოთ ამის გაცნობიერებისათვის და მთელი ჩვენი სულიერი
ძალები მივმართოთ ჩვენთვის განკაცებული ქრისტეს შეცნობისკენ .
