„ჩვენ ეკლესიში მხოლოდ ქრისტეს გულისათვის ვართ“

„ჩვენ ეკლესიში  მხოლოდ ქრისტეს გულისათვის ვართ“

საუბარი დეკანოზ თეოდორე გიგნაძესთან

საბურთალოს ჩვეულებრივ ეზოში, ფანასკერტელის ქუჩაზე, მაინც და მაინც არაფრით გამორჩეული კორპუსების შორის განლაგებულია არც თუ ისე დიდი ხნის წინ აშენებული უფლის ჯვრის ამაღლების სახელობის მართლმადიდებლური ტაძარი ,რომლის წინამძღვარის დეკანოზი თეოდორე გიგნაძე გახლავთ . მამა მამა თეოდორე საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიის მღვდელმსახურია და  ცნობილია თავისი შთამაგონებელი ქადაგებებით,  რომლებშიც იგი უხმობს ხალხს ილოცონ ყოველდღიურობაში იესოს ლოცვით. მამა თეოდორე გვინაწილებს ეკლესიის მამათა გამოცდილებას და მოწმობას იმის შესახებ, რომ იესოს ლოცვის პრაქტიკაში არ არის არაფერი უცხო და შეუძლებელი აბსოლიტურად ყოველი ქრისტიანისთვის, რომ არ არის აუცილებელი იყო მონაზონი იმისთვის. რომ ივლტოდე ქრისტესთან ერთობისკენ, რომლისკენაც მოწოდებულია ყოველი მონათლული წმ. სამების სახელით, და რომლის მისაღწევად  ერთ-ერთი ძირითადი გზა  არის სწორედ ეს მოკლე ლოცვა.

ჩვენ მოგვეცა საშუალება გვესაუბრა ამ საქართველოში ჭეშმარიტი სულიერი ცხოვრების აღორძინებისთვისმოღვაწე მღვდელთან.საუბრის დროს ჩვენ დავუსვით მას ზოგიერთი კითხვა მართლმადიდებელი ქრისტიანის თანამედროვეობის პირობებში ცხოვრების შესახებ.

- ქრისტიანობის დაწყებიდან გავიდა უკვე ორი ათას წელზე მეტი. იცვლება დროები, ეპოქები, მაგრამ ეკლესია, მაცხოვრის სიტყვით, მყოფობს შეურყევლად ჯოჯოხეთის ბჭეთაგან. მამაო თეოდორე, რა შეიცვალა მორწმუნეთათვის დროის განმავლობაში? და თუ უნდა შეიტანოს თანამედროვე ცხოვრების რეალიებმა რაიმე კორექტივები ქრისტიანის სულიერ ცხოვრებაში?

- არსობრივად მორწმუნენთათვის არაფერი შეცვლილა: ამა სოფლის სული ისევ ებრძვის ქრისტეს და შესაბამისად მის წმინდა ეკლესიას, შიგნით თუ გარეთ; ადამიანები ისევე იბადებიან, იზრდებიან და კვდებიან, როგორც საუკუნების წინ; დღესაც, ისევე როგორც უწინ, ვერავინ ამტკიცებს ღმერთის ვერც არსებობას და ვერც არარსებობას, რამეთუ იგი დროის, სივრცის, მთლიანად ქმნილი სამყაროს და შესაბამისად საბუნებისმეტყველო მეცნიერების და ლოგიკის მიღმაა; რწმენა დღესაც ისევეა ნიჭი, როგორც ეს უწინ იყო და ამას, ანუ იმას რომ რწმენა ნიჭია, ვერანაირი ტექნოლოგიური პროგრესი ვერ შეცვლის;  ქრისტიანობა კვლავ გაუგებარია მათთვის, ვინც ეკლესიის წიაღში რელიგიურ გრძნობებს იკმაყოფილებს და შესაბამისად მხოლოდ გარეგანი სჯულის აღსრულებითაა დაკავებული, ხოლო განკაცებული ძე ღმერთის მიერ მონიჭებულ და პავლე მოციქულის მიერ ნაქადაგებ თავისუფლებას უარყოფს; ქრისტიანობა კვლავ იესუ ქრისტესთან პიროვნულ ერთობაში რეალიზდება, როდესაც ჩვენ მაშვრალნი და ტვირთმძიმენი მასში ვპოვებთ განსვენებას; ქრისტესთან პიროვნული ერთობისათვის კვლავ ხელის შემშლელია პირველმშობელთაგან მემკვიდრეობით მიღებული სიამეთმოყვარეობის, მომხვეჭელობის და პატივმოყვარეობის ვნებები; დღესაც გაუგებარი და მიუწვდომელია ღმერთის კენოზისი, იგივე უკიდურესი სიმდაბლე, ანუ ღმერთის სამყაროში მოვლინება, ტანჯვა, ჯვარცმა და სიკვდილი; და როგორც ყოველთვის, დღესაც ძნელია კაც იესოში პიროვნულად სამყაროს შემოქმედის დანახვა, მისი ერთგული მოწაფეობა, მისდამი მიბაძვა და მიმსგავსება. ერთადერთი რაც ძველი ქრისტიანებისაგან განგვასხვავებს, ეს მისიონერული ენაა, რამეთუ ყველა ეპოქის ადამიანს მისთვის გასაგებად უნდა ესაუბროო. ანუ ცვლილება ესაჭიროებაარა სულიერ ცხოვრებას, არამედ მისიონერულ ენას.

- მამა თეოდორე, თქვენ ბევრს საუბრობთ იესოს ლოცვის აუცილებლობაზე ყველა ქრისტიანებისთვის, მათ შორის ერისკაცებისთვისაც. მაგრამ ძალიან გავრცელებულია აზრი, რომ ეს არის განსაკუთრებული მონაზვნური პრაქტიკა, რომელიც არ ეხამება ამქვეყნიურ ამაოებას. რა კომენტარი შეგიძლიათ გაუკეთოთ ამ პოზიციას?

- რას ნიშნავს, რომ ქრისტიანები ვართ? ჩვენ არ ვართ უბრალოდ მორწმუნენი და რელიგიურნი, ანუ ღმრთის არსებობაში დარწმუნებულნი და ღმრთის გულის მოსაგებად გარკვეული წესების შემსრულებელნი. ქრისტიანები ვართ, ვინც ვიცით, რომ ღმერთი ადამიანად მოვიდა, ჩვენ ის დავინახეთ (გულის თვალით) და მადლმა განგვიცხადა (მათ.16,17), რომ ჩვენს წინაშეა ის, ვინც სამყარო და ჩვენ შეგვქმნა, ვის მიერაც არსებობს ყოველი არსებული, მისით ფეთქავს ჩვენი და ჩვენი ახლობლების გული, იგია ყველაფრის საფუძველი. (იოან.1,3-4).ყოველივე ამის დანახვის მერე ჩვენ არ შეგვიძლია მას მუდამ არ ვხედავდეთ, მისკენ ზურგით დავდგეთ, ცოტა ხნით დავშორდეთ და ჩვენი საქმეები ვაკეთოთ (ჩვენი საქმეებიც მის ხელშია). გარდა ამგვარი პრაგმატული მიდგომისა, იგი ჩვენ გულს სიყვარულით ეხება (გამოცხ.3,20) ჭეშმარიტ სიცოცხლეს (იოან.10,28) და ბედნიერებას (მათ.11,6) გვაგრძნობინებს. ამასთან ერთად, ლიტურღიკულ მსახურებაში თავის თავს გვაძლევს, თავის ორგანულ ნაწილად გვხვდის (იოან.6,51) და მადლიერებითი, ანუ ევქარისტიული ცხოვრებისა და მსახურებისათვის განგვაწყობს. ანუ ჩვენ,  რელიგიურობის გამო კი არ ვართ ქრისტიანები, არამედ იმიტომ, რომ ქრისტესთან ყოფნა გვსურს, მასთან ერთობაში, მისდამი მიმდევრობით, მოწაფეობით, მეგობრობით და ძმობით ვრეალიზდებით, როგორც ღმრთის ხატნი და მსგავსნი, როგორც ზეცის მოქალაქენი და ძეციური მამის  შვილნი. ამის მერე რატომ უნდა გაჩნდეს უცნაური კითხვა: „შეიძლება ერისკაცებმა იესუს ლოცვით ილოცონ?“ ეს ლოცვა ხომ სულ ქრისტესთან მყოფობის (1თეს.4,17), მისი დანახვის და გაყოლის (მარკ.10,47-52) მცდელობაა.

იესუს გონიერი ლოცვა მჭიდროდ უკავშირდება ისიხაზმს(„გონებისადასხეულისსიმშვიდე“). ხშირად სვამენ კითხვას, რამდენად მიზანშეწონილია ამგვარი პრაქტიკა ერისკაცებისათვის. ამგვარად საკითხის დასმა არამართებულია, რამეთუ ისიხასტური ცხოვრების წესია სწორედ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი მართლმადიდებლობის უნიკალურობისა. და როგორც წმ. სვიმეონ ახალი ღმრთისმეტყველი გვასწავლის:

„ნუ იტყვი, რომ ეს ჩემთვის შეუძლებელია, რამეთუ ქრისტემ თავისი მცნებები ყველასთვის განაცხადა და განსაკუთრებული მცნებები ცალკე მონაზვნებისათვის და ცალკე ერისკაცთათვის არ მოუცია“[1].

ბერძნულ ტრადიაციაში ერისკაცთა ისიხაზმი ჩვეული მოვლენაა და მას შესაბამისი ტერმინითაც სახელდებენ: ლაიკური ისიხაზმი. (λαϊκός – ერისკაცები).  XIV ს-ში, როდესაც ისიხაზმი დოგმატურად დადასტურდა კრებაზე (1351 წ.), ეკლესიის მამები ერისკაცთა შორის ისახაზმის მომხრენი იყვნენ (მაგალითად წმ. გრიგოლ სინელი; წმ. ნიკოლოზ კაბასილა)

იმასთან დაკავშირებით, რომ ისიხაზმი, მართლმადიდებლური ტრადიციის მიხედვით, ერის ადამიანებისთვისაც საჭირო და სავალდებულოა,გასათვალისწინებელია მართმადიდებელი ეკლესიის ის საწავლება, რომწმ. სამების სახელით მონათლული და სამპიროვანი ერთარსება ღმერთის ნებას დამორჩილებული ყოველი მორწმუნე მღვდელმსახურია [„რომელმან შემიყუარნა ჩუენ და განგუბანნა ცოდვათა ჩუენთაგან სისხლითა თჳსითა . და მყვნა ჩუენ სამეუფო მღდელ ღმრთისა დამამისა თჳსისა“(გამოც.1,5-6); „ხოლოთქუენ, ნათესავირჩეული, სამეუფოჲ სამღდელოჲ, თესლი წმიდაჲ, ერი მოგებული“(1პეტრ.2,9); „გლოცავთქუენ, ძმანო, მოწყალებათათჳს ღმრთისათა, წარუდგინენით ჴორცნი ეგე თქუენნი მსხუერპლად ცხოველად, წმიდად, სათნოდ ღმრთისამეტყუელი ეგე მსახურებაჲ თქუენი.“(რომ.12,1)], ამიტომაც ყოველი ქრისტიანი, საეკლესიო ხარისხისდა მიუხედავად, ვალდებულია მუდამ სწირავდეს ღმერთს უსისხლო ქების მსხვერპლს გულის სიღრმიდან, რაც არის კიდევაც იესუს გონიერი ლოცვა. მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი წერს:

„ადამიანის გადარჩენის უმთავრეს საშუალებად გონიერი ლოცვა მიგვაჩნია... არსებობს ისეთი მოსაზრება, ყველა მეთოდი მღვიძარებისა და ლოცვისა, „გულის თვალს“(გამოც.3,18) რომ კურნავენ, მხოლოდ მონაზვნების სულის კურნებას შეეხება. ეს მცდარი აზრია. ჩვენ ყველანი, ვინც მონასტერში არ ვცხოვრობთ, უფლის მცნებებს უნდა ვიცავდეთ. ლოცვა, სინანული, ცრემლი, მღვიძარება, მარხვა და ა. შ. ქრისტესგან ყველას, და არა მხოლოდ მონაზვნებს, მოგვენიჭა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ  ეს სათნოებანი თვითოეულმა ჩვენგანმა უნდა აღასრულოს. უფალს არ უთქვამს ისეთი რამ, რისი გაკეთებაც ადამიანს არ შეუძლია. წმ. გრიგოლ პალამა გულის სიწმინდეზე საუბრისას ამბობს, რომ „დაქორწინებულებმაც შეიძლება მიაღწიოს ამგვარ სიწმინდს, ოღონდ უფრო მეტი ღვაწლით“[2].

იმის გამო, რომ, ისიხაზმის ჭეშმარიტობის დოგმატური დადასტურება 1341, 1346 და 1351 წწ-ის, კონსტანტინეპოლის საეკლესიო კრებებზე, წმ. გროგოლ პალამას დროს, მისივე დიდი მეცადინეობით მოხდა...

„ამიტომაც ისიხაზმის მოწინააღმდეგე მართლმადიდებლური ტრადიციის წიაღში არ იმყოფება და შესაბამისად განრიდებულიცაა მართლმადიდებლურ ცხოვრებას“[3].

მიტროპოლიტი იეროთეოსი კიდევ ერთ საინტერესო შენიშვნას აკეთებს:

„ვამჩნევთ, რომ მართლმადიდებელი ქრისტიანები ორ ჯგუფად იყოფიან. პირველ ჯგუფში შემავალებს სამართლიანად შეიძლება ვარლაამიტები (ვარლაამ კალაბრიელი. წმ. გრიგოლ პალამას იდეური მოწინააღმდეგე მონაზვნურ პრაქტიკასთან დაკავშირთებით) ვუწოდოთ; რამეთუ ისინი ღმრთის შემეცნებაში უპირატესობას ადამიანურ ინტელექტს, განსჯის და ლოგიკურ უნარს ანიჭებენ. მეორე ჯგუფში შემავალი ადამიანები კი, მსგავსად წმ. გრიგოლ პალამასი, სულიერ ცხოვრებაში ცენტრალურ და ძირითად ადგილს გულს (ამ სიტყვის დიდი, ბიბლიური და წმ. მამათასეული გაგებით) აკუთვნებენ. ორივე ეს ჯგუფი ეკლესიის წიაღშია, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეკლესიამ, შერაცხა რა წმინდანად გრიგოლ პალამა,  თავისი კრებსითი ხმით უპირატესობა მეორე ჯგუფს მიანიჭა“[4].

წმ. წერილი მრავლგზის გვიდასტურებს განკაცებული ძე ღმერთის სახელის, და რათქმაუნდა ამით თავად ძე ღმერთის მოხმობის მნიშვნელობას, როგორც ცოდვასთან ჩვენს ყოველდღიურ ბრძოლაში, ასევე მასთან მოუკლებელი ურთიერთობის და მისდამი უანგარო სიყვარულის, და ზოგადად ცხონების თვალსაზრისით: „რომელსააქუნდესძე,აქუსცხორებაჲცა.რომელსაარააქუნდესძეღმრთისაჲ, მასარცაცხორებაჲაქუს.ესემივწერეთქუენდა,მორწმუნეთასახელისამიმართძისაღმრთისა, რაჲთაუწყოდით, რამეთუცხორებაჲსაუკუნოჲგაქუს, რაჲთაგრწმენესსახელისამიმართძისაღმრთისა“(1იოან.5,12-13);„ხოლოშენრაჟამსილოცვიდე, შევედსაუნჯესაშენსა და დაჰჴაშ კარი შენი და ილოცე მამისა შენისა მიმართ ფარულად; და მამაჲ შენი რომელი ჰხედავს დაფარულთა, მოგაგოსშენცხადად (მათ.6,6)“; „რაჲცაი თხოვოთ სახელითა ჩემითა, იგი ვყო, რაჲთა იდიდოს მამაჲ ძისა თანა.და უკუეთუ რაოდენი ითხოვოთ სახელითა ჩემითა, მევყო; რაჲთა, რაჲ-იგი სთხოოთ მამასა ჩემსა სახელითა ჩემითა, მოგცესთქუენ...“(იოან. 14,13-14; 15,16; 16, 23-26). და განგვიცხადებს, რომ „თჳნიერ ჩემსა არარაჲ ძალ-გიც ყოფად არცა ერთი.“(იოან.15,5). ხოლო ის, რომ „არავინ მოვიდეს მამისა, გარნა ჩემ მიერ.“(იოან. 14.6), უძლიერესი საფუძველია ძისადმი გულმხურვალე ვედრებისა.

„სული წმიდის მიერ განათლებული ღმერთშემოსილი მამები გონიერი წმინდა ლოცვის და შინაგანი ცხოვრების საფუძველს ახალი და ძველი აღთქმის ტექსტებში ხედავენ და მისგან, როგორც დაულევნელი წყაროდან მრავალ ადგილს იმოწმებენ“[5].

ერთ-ერთი გავრცელებული მითი, რომელიც იესუს გონიერი ლოცვის, და ზოგადად, ისიხაზმის წინააღმდეგაა მიმართული, არის მოსაზრება, რომ თითქოს ეს ლოცვა ხიბლის (სიცრუეში მყოფობა) წყარო იყოს.  ამ მითს პასუხს XX ს-ის დიდი ათონელი მამის სიტყვებით გავცემთ:

„მაცდურისგან (ანუ ეშმაკისგან) უაღრესად უსაფუძვლო და მცდარი აზრია გავრცელებული, რომ თითქოს იესუს ლოცვის პრაქტიკა ხიბლის საშიშროებას შეიცავს, მაგრამ ხიბლი სწორედაც რომ ამგვარი აზრია... პირიქით, სიტყვები: „უფალო იესუ ქრისტე, შემიწყალე მე“, ჩვენს სუნთქვად უნდა იქცეს“[6].

ამ თანამედროვე მოღვაწის აზრს ყველა წმინდა მამა იზიარებს. ერთ-ერთი მათ შორის გონიერი ლოცვის დიდი აპოლოგეტი, ღირსი პაისი მოლდაველია (ველიჩლოვსკი), რომელიც ამ ლოცვის პრაქტიკაზეც, მის შედეგებზეც და მის სხვა ლოცვით პრაქტიკასთან შედარებით უპირატესობაზე საუბრობს:

„უფალო იესუ ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე. ვინც მონდომებით და სუნთქვასავით მოუკლებლივ წარმოთქვამს ამ ლოცვას, მასში მალევე დაივანებს და დამკვიდრდება ყოვლადწმიდა სამება -- მამა, ძე და სული წმიდა. ლოცვა გულს მოიცავს და გული ლოცვას, დღე და ღამე ლოცვაში იქნება ადამიანი და ბოროტის ყველა მახისაგან განთავისუფლდება... ვინც იესუს გონიერი ლოცვის აღსრულებას არ მიეჩვევა, მას მოუკლებელი ლოცვა არ ექნება... ლოცვის ეს გზა უფრო უმოკლესია გადარჩენისთვის, ვიდრე ფსალმუნება, სხვადასხვა კანონები და დაწერილი ლოცვები.როგორც ზრდასრული ადამიანია ბავშვის წინაშე, ასევეა გონიერი ლოცვა დაწერილი ლოცვების წინაშე“...[7]

ხოლო გონიერი ლოცვის მოწინააღმდეგებს, გავკადნიერედებით და ღირს მამასთან ერთად ვკითხავთ:

„და მე აბსოლუტურად გაკვირვებული ვკითხულობ: იესუს სახელის მოხმობა თქვენ რა, უსარგებლო გგონიათ?“[8].

ისიხაზმისადმი უარყოფითი დამოკიდებულება იმითაცაა განპირობებული, რომ ამ ტერმინის ქვეშ განღმრთობილი ადამიანის მდგომარეობას მოიაზრებენ. სინამდვილეში ისიხაზმი გზაა,  ლოცვით-ასკეტური მოღვაწეობის მართლმადიდებლური პრაქტიკაა, სულიერ ცხოვრებაში არსებული ის პროცესია, რომელიც ერის ადამიანისათვისაც შესაძლებელია და საჭიროც, რამეთუ პრაქტიკული თვალსაზრისით, სწორედ ისიხაზმი განაპირობებს მართლმადიდებლობის უნიკალურობას, რამეთუ იგი ეფუძნება მოძღვრებას საღმრთო მადლის, საღმრთო ენერგიის, იგივე თაბორისეული ნათლის უქმნელობის შესახებ (ანუ, მადლი, თაბორისეული ნათელი არაა შექმნილი, არამედ თავად ღმერთია თავის ენერგიებში). ეს სწავლება კი საკუთრივ მართლმადიდებლურია და მას სხვა ქრისტიანულ დენომინაციებში ვერ ვხვდებით. და რადგან ლოცვა ღმერთთან ერთობაა, ამიტომ ღმერთის ჩვენთან მყოფობის შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების უნიკალურობის გამო, მართლმადიდებლური ლოცვითი პრაქტიკაც უნიკალურია (იმის გამო, რომ ღმერთი რეალურად ჩვენთანაა, რამეთუ მადლი თავად ღმერთია და არა ჩვენსა და ღმერთს შორის არსებული ქმნილი ბუფერული ზონა, ამიტომ ლოცვისადმი მიდგომა სხვანაირია, რაც შესაბამისად ნაყოფებსაც სხვანაირს იღებს).

მართმადიდებლობა, თავის ასკეტურ-ლოცვით ღვაწლში, ისიხასტურია. „ხოლო მათთვის, რომელნიც ფიქრობენ, რომ ეს თემები ჩვენი მდგომარეობის ადამიანთათვის შორეული და მიუწვდომელია, არქიმანდრიტ სოფრონ სახაროვის სიტყვებს მოვიყვანთ:

„ჩემი სურვილია უფრო მეტად სრულყოფილის, ჩემს საზომზე ბევრად აღმატებულის შესახებ გავიგო. არა პრეტენზიის, არამედ იმ გზის მაჩვენებელი ვარსკვლავის გამო, რომლის მიხედვითაც ვამოწმებ ღმრთის გზაზედ ჩემს სწორად მავლობას. მსურს იმგვარი ზეაღმატებული ჭეშმარიტების კრიტერიუმის ქონა, რომელიც ჩემი ამჟამინდელი მდგომარეობით ტკბობის და კმაყოფილების შესაძლებლობას არ მომცემს“[9].

ისიხასტური პრაქტიკის არსებობა და მკვიდრობა ეკლესიაში განსაკუთრებულ გავლენას ახდენს ლიტურღიკურ ღმრთისმსახურებაზე. მრავალი საეკლესიო მოღვაწე საუბრობს, თუ როგორი დიდი და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს პირად ლოცვით გამოცდილებას მწირველი მღვდლისათვის; რომ თავად, გულით გახდეს თანამონაწილე ევქარისტიული მსახურების, რომ ამ დიდმა საიდუმლოებამ მას გვერდი არ აუაროს; რომ უსისხლო მსხვერპლის შეწირვის დიადი მსახურება სპექტაკლად არ გადაიქცეს მისთვის. საიდუმლოებასთან შერწყმის, მისი გათავისების შემთხვევაში, შემწირველი მღვდელი მაგალითი ხდება მორწმუნე მრევლისათვის და ამით ხელს უწყობს ქრისტეს მისტიური სხეულის, ანუ ეკლესიის აღმშენებლობას. ამ თვალსაზრისით საინტერესოა უცნობი ათონელი ისიხასტის მოსაზრებანი:

„მღვდლობა ორ დიდი სათნოებასთან, მარხვასთან (ანუ ღვაწლთან/თ. გ./) და გონიერ ლოცვასთან ერთად უნდა წარემართებოდეს. თუ მღვდელი მმარხველი და გულის სიღრმიდან ამომავალი, გონიერად და მოუკლებელად მლოცველია, მაშინ მღვდელმსახურების დროს იგი საკუთარ თავში საღმრთო მადლის ჭეშმარიტად განმცდელია (და შესაბამისად მორწმუნე მრევლისათვის მაგალითის მიმცემი და ცოცხალი ღმერთისკენ გზის გამკვალავია/თ. გ./)“[10].

გონიერი ლოცვა და ლიტურღიული, ევქარისტიული მსახურება ის ორი ფრთაა რომელთა დახმარებითაც ადამიანი ღმერთს უერთდება. ეს ორი საიდუმლო შეეწევა, ავსებს და ერწყმის ერთმანეთს: „შუაღამიანის მსახურება, გვმოძღვრავს ღირსი ნიკონ ოპტინელი, იესუს ლოცვის საუკეთესო მასწავლებელია“; ხოლო ღმრთისმსახურების სისხლხორცეული განცდა, მასში სიღრმისეული ჩართულობა პირადი ლოცვითი მომზადების გარეშე შეუძლებელია. აი ამასთან დაკავშირებით რას წერს არქიმანდრიტი ემელიანე:

„ღმრთისმსახურება, ლიტურღია არსებობს, როგორც ჩვენი ლოცვითი გამოცდილების უმაღლესი გამოვლინება, ლოცვის ახალ საფეხურზე ასვლის, მისი განვითარების საყრდენი წერტილი. ვინც ეკლესიაში ღმრთისმსახურებისათვის წასვლის წინ გულით ლოცულობს და იესუს წმინდა სახელი ბაგეებზედ და გულში მოუკლებელად აქვს, ლიტურღიაში მხოლოდ ის მონაწილეობს სრულყოფილად  და ესმის ყოველი“[11].

დასასრულს მოციქულებთან ერთად ვიტყვით, რომ ჩვენი ქრისტიანული ცხოვრება წარემართება „სახელითაიესუქრისტენაზარეველისაჲთა“(საქმ.4,10), „დაარავინაჲარსსხჳთცხორებაჲდაარცაღაარსსახელისხუაჲცისაქუეშემოცემულიკაცთა, რომლითამცაჯერ-იყოცხორებაჲჩუენდა.“ (საქმ.4,12); ხოლო იმათ, ვინც გვაიძულებს უარი ვთქვათ განკაცებული ღმერთის წმიდა სახელის მოხმობაზე (საქმ.4,17-18), ასევე მოციქულებთან ერთად ვეტყვით: „უკუეთუსამართალარსწინაშეღმრთისა,თქუენისმენაჲუფროჲს, ანუღმრთისაჲ, საჯეთ.“(საქმ.4,19).

- რა გამოწვევების წინ დგას დღესდღეობით თანამედროვე ქრისტიანი? და როგორ უნდა ვუპასუხოთ ამ გამოწვევებს?

- ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლება თანამედროვე მორწმუნეებში, ზემოთ განხილული ისიხასტური პრაქტიკის არქონაა.ჩვენს დროში, სულიერი და საღმრთისმეტყველო საკითხებით დაინტერესებულ ადამიანთა აზროვნებაში ერთგვარი არეულობაა, რომლის გამომწვევი მიზეზი საღმრთისმეტყველო თემებით იმგვარი გატაცებაა, რომელსაც პრაქტიკა ზურგს არ უმაგრებს. ამას მართლმადიდებელი ეკლესიისათვის დიდი ზიანი მოაქვს. ამ თემას საინტერესოდ ეხება მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი:

„სამწუხაროა და ტრაგიკულიც კი, რომ ჩვენს დროს ადამიანის განღმრთობაზე (ანუ ჭეშმარიტ მართლმადიდებლობაზე /თ. გ./) ბევრი ისე საუბრობს, რომ მიზნის მიღწევის გზებსა და მეთოდებს არ ახსენებს. ეს ფუნდამენტური შეცდომაა. რამეთუ, როგორც სხვა დისციპლინებშია აქაც ამგვარდაა, მეთოდის გარეშე შედეგიც არ დადგება... როდესაც ღმრთისმეტყველება გზას და მეთოდს არ უჩვენებს, ვგულისხმობთ ასკეტურ-ისიხასტურ მეთოდს, მაშინ ის ვერასოდეს მიიყვანს ადამიანს საბოლოო მიზნამდე. ასეთი ღმრთისმეტყველება სახიფათოა“[12].

ზოგ შემთხვევაში კი, თვით ევქარისტიული ცხოვრების შესუსტებას ვხვდებით. არ შეიძლება იმის დავიწყება, რომ, როგორც წმ. ნიკოლოზ კავასილა გვასწავლის, ეკლესია ევქარისტიაა, ხოლო ევქარისტია კი ეკლესიაა. ანუ, თუ ადამიანი ევქარისტიულად, ე. ი. ინტენსიური ზიარებით არ ცხოვრობს, ის ქრისტიანდაც არ იწოდება. ჩვენ ეკლესიაში მხოლოდ ქრისტესთვის ვართ და ამის ვერ გაგება ეკლესიოლოგიურ პრობლემად იწოდება, რაც ერთ-ერთ უმთავრეს გამოწვევას წარმოადგენს მართლმადიდებლი ქრისტიანისათვის, და რის უარყოფით შედეგებსაც ვხედავთ დღევანდელ მსოფლიო ეკლესიაში.

- რა აკლია თანამედროვე საშუალოსტატისტიკურ მართლმადიდებელს და რა დაეხმარება მას ამ ნაკლების შევსებაში?

- იმის გაგება და განცდა გვაკლია, რომ ქვეყნიერებაზე და თითოეული ჩვენგანის ცხოვრებაში ერთადერთი ღირებულება არსებობს, იესუ ქრისტე., განკაცებული ძე ღმერთი, რომლის გარეშე ვერავინ მივა ძეციურ მამასთან შვილის სტატუსით. ყველა სხვა ღირებულება იმდენადაა ღირებულება, და პერსპექტივის მქონეც, რამდენადაც ის ქრისტეს უკავშირდება.

-  რომელია, თქვენი აზრით, ყველაზე აუცილებელი თვისება ქრისტიანისთვის? რა უნდა დაეხმაროს ქრისტიანს სწორი განწყობის, სულის სწორი მდგომარეობის შენარჩუნებაში?

- ქრისტიანის მთავარი, უფრო სწორედ, ერთადერთი მახასიათებლია, რომ იგი ქრისტეს გავდეს; მისგან ისწავლოს (მათ.11,29), რომ მას მიემსგავსოს. სულიერად სწორ მდგომარეობაში მყოფობა ფსიქოლოგიური მდგომარეობა არაა, რომელიც ნების ყოფის ხარჯზე მიიღწევა. ქრისტიანული თვალსაზრისით სწორი მდგომარეობა მხოლოდ მადლისმიერი შეიძლება იყოს. მადლი კი ევქარისტიული ცხოვრებით და სწორი ლოცვით მოიხვეჭება.

- ეკლესია გვთავაზობს ერთ-ერთ ძირითად გზას სულის გადასარჩენად: ოჯახურ ცხოვრებას ან მონაზვნობას. როგორ უნდა გავაკეთოთ სწორი არჩევანი? როგორ უნდა გაიგო, რომელი გზა მოგერგება სწორედ შენ?

- ეკლესია მხოლოდ ერთ გზას გვთავზობს: „მოვედითჩემდაყოველნიმაშურალნიდატჳრთმძიმენი, დამეგანგისუენოთქუენ.აღიღეთუღელიჩემითქუენზედადაისწავეთჩემგან, რამეთუმშჳდვარდამდაბალგულითა, დაჰპოოთგანსუენებაჲსულთათქუენთაჲ.“ (მათ.11,28-29); ანუ გზა თავად ქრისტეა (იოან.14,6),  ხოლო ყველაფერი დანარჩენი (ცხოვრების გზა, სწორი არჩევანი, სიბრძნე და გულისხმისყოფა სწორი არჩევანის გასაკეთებლად, საკუთარი ნიჭების გააზრება და მათით რეალიზება) უფლის მიერ მოგვეცემა: „თქუენეძიებდითპირველადსასუფეველსაღმრთისასადასიმართლესამისსა, დაესეყოველიშეგეძინოსთქუენ.“ (მათ.6,33).

- და სხვა მხრივ, როგორ არ დავუშვათ შეცდომა მეუღლის არჩევაში? რომელი კრიტერიუმებია მნიშვნელოვანი და რომელი მეორეხარისხოვანი?

- შეცდომისგან არასდროს ვართ დაზღვეულნი. მთავარია ღმრთის წინაშე (ასევე, ადამიანის წინაშე) ვიყოთ გულწრფელნი. გააზრებული უნდა გვქონდეს ქრისტიანული ოჯახის არსი, სადაც ორი (ცოლ-ქმარი) მესამისკენ  (ქრისტესკენ) ისწრაფის. მათ შორის მეგობრობაც უნდა არსებობდეს, დაქორწინებამდე იმის გააზრებაც მნიშვნელოვანია, თუ საკუთარი შვილებისათვის როგორი მშობლები იქნებიან. მაგრამ არც, ვაჟსა და გოგონას შორის, რომანტიული გრძნობების უგულვებელსყოფა შეიძლება. უფალი ყველას შეეწიოს ამ რთული არჩევანის გაკეთებაში.

- სულიერ საკითხებზე საუბრისას, ჩვენ არ შეგვიძლია ავუაროთ გვერდი სოციალურ პრობლემებსაც, სულიერი ცხოვრება ხომ არ გულისხმობს გულგრილობას თანამედროვეობის პრობლემების მიმართ. თანამედროვე მსოფლიოში საკმაოდ სერიოზულად დგას აბორტების პრობლემა. სტატისტიკის მიხედვით, სულაც ბოლო ადგილები არ უკავიათ საქართველოს და რუსეთს, ქვეყნებს, სადაც ტრადიციული რელიგია მართლმადიდებლობაა. თითქოსდა, ეს არის პარადოქსი. რის გაკეთება არის მნიშვნელოვანი და შესაძლო ამ სერიოზული პრობლემის გადასაწყვეტად?

- ტრადიციული რელიგიურობა აბორტის არსებობას და სხვა მსგავს გამოწვევებს ვერ გაუმკლავდება. საჭიროა ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცხოვრება, რომლის დროსაც, როგორც ზემოთ ითქვა, ქრისტეა ერთადერთი ღირებულება, განღმრთობაა ერთადერთი მიზანი. ხოლო სიცოცხლისადმი ამგვარი ხედვა რომ დომინანტი გახდეს ჩვენს ქვეყნებში, ძირითადი პასუხისმგებლობა ჩვენ, სასულიერო პირებს გვეკისრება. ჩვენ უნდა ხელი შევუწყოთ ევქარისტიული ცხოვრების აღორძინება ჩვენს ქვეყნებში.

- მსოფლიოს დასასრულის მოახლოვების შესახებ ლაპარაკი არის ჯერ კიდევ მოციქულთა დროიდან; შედარებით დიდი ხანი არაა (10.02), რაც უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ თავის ქადაგებაზე ახსენა, რომ არა თუ ბოლო ჟამია, არამედ, ბოლო დღეებიც კი არის. რა კომენტარი შეგიძლიათ გაუკეთოთ ამას?

- უფლის განკაცების შემდგომ კაცობრიობა ბოლო ჟამის პერიოდში იმყოფება. სუბიექტურად სამყაროს აღსასრულის განცდა პერიოდულად ძლიერდება, ასე იყო მაგალითად წმ. იოანე ოქროპირის ცხოვრებაში. საერთოდ ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცხოვრება ესქატოლოგიურია, რაც კარგად ჩანსწმ. პავლე მოციქულის სიტყვებში, რომ მიუხედავად ამ ცხოვრებაში სულიერი და ეკლესიური ცხოვრებით დატვირთულობისა, მთავარი აქცენტი მაინც უფალთან მომავალ შეხვედრაზე კეთდება: „რამეთუგამოჩნდამადლიიგიღმრთისაჲმაცხოვრადყოველთაკაცთა სამოძღურებელადჩუენდა, რაჲთაუარ-ვყოთუღმრთოებაჲდასოფლისაგულისთქუმაჲ, სიწმიდითდასიმართლითდაღმრთისმსახურებითვცხოვნდებოდითამასსოფელსა დამოველოდითნეტარსამასსასოებასადაგამოჩინებასადიდებასადიდისაღმრთისადამაცხოვრისაჩუენისაიესუქრისტესსა“(ტიტ.2,11-13).და ეს მგომარეობა, ანუ უფალთან შეხვედრის მოლოდინი, მოუკლებლად უნდა გვქონდეს. ანუ ჩვენ ყოველთვის წინ უნდა ვიყურებოდეთ და ქრისტესთან მომავალ დიადი შეხვედრისათვის სიხარულით ვემზადებოდეთ: „ჰე, მოვალადრე! --- გვაუწყებს უფალი, ხოლო ჩვენ კი ვუხმობთ --- ჰე, მოვიდოდე, უფალოიესუ“ (აპოკალ.22,20).

- და ბოლოს, რა რჩევა, რა დარიგება შეგიძლიათ მისცეთ ჩვენს დღეებში მცხოვრებ მართლმადიდებელ ადამიანს?

- დაე მუდამ, ჩვენი ფილტვები სუნთქავდეს, გული ცემდეს, სისხლი მოძრაობდეს, აზრი ყალიბდებოდს, გრძნობა განიცდიდეს, ენა მეტყველებდეს, ნება იწრთობოდეს, პიროვნება რეალიზდებოდეს იესუ ქრისტესთან ერთად, ამინ!

კითხვების ავტორი  დავით თავართქილაძე .

---

[1]Новиков Н.М. Опыт двух тысячелетий. Т.1. «Отчий дом», 2004 г. С. 143. ISBN 5-87301-177-6.

[2]მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი. მრათლმადიდებლური ფსიქოთერაპია. გვ. 336-339. გამომცემლობა „ახალი ივერონი“ 2008 წ.

[3]იქვე.

[4]Иерофей (Влахос), митрополит. Святитель Григорий Палама как святогорец. СТСЛ, 2011. С. 13-14.ISBN 978-5-903102-69-3

[5]Преподобный Паисий (Величковский). Об умной или внутренней молитве. Глава 2.  URL: https://azbyka.ru/otechnik/Paisij_Velichkovskij/molitva/ (16.03.19).

[6]Старец Иосиф исихаст. Полное собрание творений. М., Актырский Свято-Троицкий монастырь, 2015. С. 29,34.ISBN 978-966-2503-29-6

[7]Преподобный Паисий (Величковский)Крины сельные или цветы прекрасные, собранные вкратце от Божественного Писания. Слово 24. URL: https://azbyka.ru/otechnik/Paisij_Velichkovskij/kriny-selnye/ (17.03.19).

[8]Преподобный Паисий (Величковский). Об умной или внутренней молитве. Глава 1.  URL: https://azbyka.ru/otechnik/Paisij_Velichkovskij/molitva/ (17.03.19).

[9]Новиков Н.М. Опыт двух тысячелетий. Т.1. М.: «Отчий дом», 2004. С.88.

[10]Неизвесстный афонский исихаст. Трезвенное созерцание. МосквскоеПодворье Свято-Троиской Сергиевой Лавры, 2003. С. 280.

[11]Новиков Н. М. Опыт двух тысячелетий. Т.1. М., Отчий дом: 2004. С.95.

[12]Иерофей (Влахос), митрополит. Святитель Григорий Палама как святогорец. СТСЛ, 2011. С. 377.