სპილენძის გველი შემუსვრა და ხატთაყვანისცემის მართებულობა.

კერპთაყვანისმცემლობისა და ხატთაყვანისმცემლობის თემას როდესაც შევეხე , ჩემმა პატივცემულმა მეგობრებმა  და ოპონენტებმა შემახსენეს, რომ ამ კონტექსტში აუცილებელია პასუხი გაეცეს სპილენძის გველის მომენტს, რომლის თაყვანისცემაც აკრძალა შემდგომში უფალმა.. ეს საკითხი ნამდვილად საჭიროებს განხილვასაც და ძალისამებრ გადაწყვეტასაც, მაშ შევუდგეთ საქმეს.

მართლაც, მოსეს მიერ შექმნილი სპილენძის გველის ისტორია , რომელიც მოგვიანებით კერპად იქცა და ხიზკიამ გაანადგურა, შეიძლება კარგად მივუსადაგოთ ხატების ფენომენზე მსჯელობას . მაშასადამე, მივუსადაგოთ და ვნახოთ - რამდენად შესაბამისობაშია ეს  ამბავი ხატთაყვანისმცემლობისა და ხატმებრძოლობის ისტორიასთან , რამდენად საერთო კონტექსტია ?

 

ამრიგად : ,,უთხრა უფალმა მოსეს: გააკეთე უნასი და დაამაგრე კეტზე. შეხედავს თუ არა მას ნაკბენი, განიკურნება."(რიცხვ. 21:3)

მან კი :,,მან გააუქმა გორაკები, დალეწა სვეტები, აჩეხა აშერა და დაამტვრია სპილენძის გველი, მოსეს გაკეთებული, რადგან იმ დრომდე საკმეველს უკმევდნენ მას ისრაელიანები და ნეჰუშტანს უწოდებდნენ."(4.მეფ. 18:4)

უფრო მეტიც, ხიზკიაჰუზე ნათქვამია :  ,,სწორად იქცეოდა იგი უფლის თვალში, როგორც დავითი, მამამისი იქცეოდა. <...> მიეწება იგი უფალს, არ განდგომია მას, და იცავდა მის ნაბრძანებს, მოსეს რომ უბრძანა უფალმა." ( 4.მეფ. 18 : 3,6) აქედან აშკარაა, რომნ სპილენძის გველის განადგურება იყო ღვთივსათნო საქმე.

სახელდობრ ხიზკიას მაგალითზე აპელირებდა და ეყრდნობოდა VIII  საუკუნეში, ხატმებრძოლი იმპერატორი ლეო ისავარი .  რომის პაპის, გრიგორ II სადმი მიწერილ ეპისტოლეში წერდა : ,, ხატები - ეს კერპებია , რომელსაც მეორე მცნება კრძალავს . ხალხი ცრურწმენით პატივს სცემს მატერიას და წმინდანებს ღმერთებად მიიჩნევს. როგორც ისრაელის მეფე ხიზკიამ, მოსეს ბრინჯაოს გველის 800 წლიანი თაყვანისცემის შემდეგ,გავრცელებული  ცრურწმენის გამო, მოაშორა იგი სატაძრო სიბვრცეს , ასევე ახლა, ქრისტეს შობიდან 700 წლის შემდეგ, მე იძულებული ვარ, შევმუსრო ქრისტიანებში დამკვიდრებული ცრურწმენები " ა.ვ. კარტაშევის საეკლესიო კრებები 787 წლის VII საეკლესიო კრება. დასავლეთთან კონფლიქტის გამწვავება). ვფიქრობ, რომ ყველა თანამედროვე პროტესტანტი მოაწერდა ამ სიტყვებს ხელს .

თუმცა , ხიზკიასთან დაკაბვშირებით ყველაფერი ასე უბრაოდ როდია. მან მოგვცა მაგალითი, არამხოლოდ სპილენძის გველის შემუსვრისა, არამედ ღმერთის თაყვანისცემის მაგალითი მატერიალური( ნივთიერი) სალოცავის - საკურთხევლის თაყვანისცემის გზით.ეს მეორე მაგალითიც უნდა ვიქონიოთ მხედველობაში.ხიზკიას ისტორიის ჩვენს სიტუაციაში გადმოტანისას და მისადაგებისას, ჩვენ უნდა გავაკეთოთ ისეთ დასკვნები , რომლებიც არ ეწინააღმდეგება არა მარტო პირველ მაგალითს, არამედ მეორესაც , ეს ძალიან მნიშვნელოვანია და საკითხზე სრულმაშტაბიანი  მსჯელობის პრინციპი ამას ითხოვს .

იგივე ხიზკიამ , რომელმაც გაანადგურა სპილენძს გველი, უბრძანა ხალხს :,, მხოლოდ ამ სამსხვერპლოსთან ეცით თაყვანი იერუსალიმშიო" ( 4.მეფ. 18:22; იქვე 2ნეშტ.32:12 და ესაია. 36:7). ყურადღება მიაქციეთ , არ უთქვამს ,, ღვთის წინაშე" არამედ ,, სამსხვერპლოს წინაშეო"  გასაგებია , რომ აქ მხედველობაში იყო არა სამსხვერპლოს გაღმერთება , არამედ საუბარი ეხებოდა ღვთის თაყვანისცემას ,მაგრამ მიუხედავად ამისა, ღვთისადმი თაყვანისცემა მატერიალური საგნის წინაშე უნდა აღსრულებულიყო.

კითხვა №1-თან ერთად - რატომ გაანადგურა ხიზკიამ სპილენძის გველი? – უნდა დავსვათ ასევე  კითხვა №2 – რატომ არ დაანგრია ხიზკიამ ტაძარი, სამსხვერპლო და აღთქმის კიდობანი?

თუ მეორე კითხვაზე პასუხისას ვიტყვით, რომ ხიზკიამ ბვერ გაბედა ხელის აწევა ტაძარზე,სამსხვერპლოზე და კიდობანზე, რომ ისინი ღვთის უშუალო ბრძანებით შეიქმნა , მაშინ რას ვიტყვით იმაზე, რომ სპილენძის გველიც უშუალოდ ღვთის ბრძანებით შეიქმნა? თუ გველის შემთხვევაში შესაძლებელი იყო მისი განადგურება , მიუხედავად იმისა, რომ შექმნილი იყო ღვთისავე ბრძანებით , მაშინ რატომ არ შეიძლებოდა იგივეს გაკეთება დანარჩენ საგნებზე? თუ კი გველის შემთხვევაში, შესაძლებელი იყო თავდაპირველ მდგომარეობას დაბრუნებოდა ყველაფერი ( იმ დროს, როდესაც გველი ჯერ კიდევ არ იყო შექმნილი) , მაშინ რატომ არ შეიძლებლოდა იგივე პრინციპით განადგურებულიყო ტაძარი, სამსხვერპლოი და კიდობანი და ყოველივე დაბრუნებოდა მათ არსებობამდე არსებულ რეალობას ?

მხოლოს ის პასუხი № 1 კითხვაზე  შეიძლება ჩაითვალოს  დამაკმაყოფილებლად, რომელიც ასევე იქნება დამაკმაყოფილებელი № 2 კითხვაზე . მაშ, შევუდგეთ პასუხს ძალისამებრ .

წმინდა წერილში მოცემულია ხიზკიას მიერ ბრინჯაოს გველის განადგურების ორი მიზეზი: 1) ,,უკმევდნენ მას" და 2) ნეჰუშტანს უწოდებდნენ მას" ( 4.მეფ. 18:4). სწორედ აქ არის წარმოჩენილი კითხვის მთელი არსი.  კმევისა და სახელდების აქტი , რომლის საპატივსაცემოდაც აღესრულებოდა კმევა - აქ არის პასუხი .

საქმე იმაშია, რომ ღვთივსათნო კმევა, ეს არის კმევა ღვთის სახელისადმი, როგორც ეს არის თქმული მალაქია წინასწარმეტყველთან : ,,.... ყოველ ადგილას დაუკმევენ საკმეველს ჩემს სახელს"( მალაქია. 1:11)რელიგიურ კულტში ყოველი საგანი და ყოველი მოქმედება ასოცირდება რაღაც სახელთან: საგანი ეძღვნება სახელს და მოქმედება ეძღვნება სახელს. თითოეული კულტის არსი არის ის, თუ ვის სახელს ეძღვნება ნივთები და მოქმედებები .

წარმართულ რელიგიებში და ჭეშმარიტ რელიგიაში საკულტო მოქმედებები შეიძლება იყოს  გარეგნულად სრულიად იდენტური (იქაც არის ლოცვა, და აქაც არის ლოცვა, იქაც არის საკმეველი და აქაც , იქაც არის მსხვერპლი და აქაც  არის მსხვერპლი); მათ შორის განსხვავება, როგორც ჩანს, მცირეა, უბრალოდ მიკროსკოპული, მაგრამ ეს „წვრილმანი“ წყვეტს ყველაფერს - ვისი სახელით არის შესრულებული ეს მოქმედებები, ვის სახელს ეძღვნება?  სოლომონმა იერუსალიმის ტაძარს უწოდა: „ ისრაელის ღმერთის სახელზე ავაშენე სახლი "(3 მეფ.8 :20) და ღმერთმა უთხრა სოლომონს : „მე ვაკურთხე ეს სახლი, შენ რომ ააშენე ჩემი სახელის დასამკვიდრებლად უკუნისამდე; ჩემი თვალი და გული მუდამჟამს მანდ იქნება.“ (3 მეფ. 9:3). აი ნივთი და სახელი. ხოლო აქ კი მოქმედება და სახელი :  ,, შენს სახელს ვუგალობებ" ( ფსალ. 60:9).

და რა დაემართა სპილენძის გველს ? მას მიანიჭეს სახელი, რომელიც მოსეს არ დაურქმევია ,  სახელი, რომელიც არანაირ კავშირში არ იყო ღმერთთან , - ნეჰუშტანი ე,ი სპილენძის. გველისადმი კმევა და სახელად ნეჰუშტანის დარქმევა  ნიშნავდა საკულტო მოქმედებას , რომელიც სხვა სახელს ეძღვნებოდა - არა ისრაელის ღმერთის სახელს . აი, ამაში იყო მთავარი მიზეზი სპილენძს გველის განადგურებისა .

მაგრამ კიდობანი, სამსხვერპლო და ტაძარი, მათთან დაკავშირებული სახელის გამო, არ დაექვემდებარა განადგურებას. მათ ხომ არ ჰქონდათ საკუთარი სახელები, რომლებიც ღმერთთან არ იყო დაკავშირებული. ყოვლადდასაწველი შესაწირავის სამსხვერპლო გაკეთდა შიტიმის ხისგან (ეგვიპტური აკაცია) და სპილენძით იყო დაფარული, მაგრამ არ ერქვა არც ხე, არც შიტიმი და არც სპილენძი.

როდესაც მოსემ პირველად გააკეთა სამსხვერპლო (ჯერ არ იყო ხის და სპილენძის სამსხვერპლო), მან „უწოდა მას სახელი უფალი ნისი“ (გამ. 17:15), ხოლო ხის და სპილენძის სამსხვერპლოს უბრალოდ უფლის სამსხვერპლო ეწოდა. (ლევ. 17:16 / 22:22).ასევე სოლომონმა  კედრის სამსხვერპლო გააკეთა და ოქროთი გადახურა და არც ამ შემთხვევაში არ გამხდარა კედარი ან  ოქრო სამსხვერპლოს სახელი.

 

კიდობანი შიტიმის ხისგან იყო დამზადებული და ოქროთი იყო დაფარული, მაგრამ მას არ ერქვა იმ მასალის სახელი, საიდანაც იგი იყო დამზადებული, არამედ ატარებდა სახელებს: მოწმობის კიდობანი, უფლის აღთქმის კიდობანი, აღთქმის კიდობანი. ცაბაოთ უფლისა, ღვთის აღთქმის კიდობანი, უფლის კიდობანი, ღვთის კიდობანი, უფლის ღმერთის, ისრაელის კიდობანი, უზენაესი უფლის კიდობანი, ჩვენი ღმერთის კიდობანი, შენი ძლევამოსილების კიდობანი. ასეთ სახელებს ვხედავთ  წმინდა წერილში .

ღმერთის სახელისთვის საგნის ან საკულტო მოქმედების მიძღვნა ნიშნავს მის მიძღვნას თავად ღმერთისადმი . მაგ , ვკითხულობთ ასეთ ფრაზას : ,, ... გიგალობ შენ, ვუგალობდეთ სახელსა შენსა" ( ფსალ.65:4) ანუ ,, შენ" და ,,შენს სახელს" - ეს ექვივალენტური გამოთქმებია.  მაშასადამე, საკმევლის კმევა ვინმესადმი , რომელსაც მიცემული აქვს სახელი ნეჰუშტანი, ნიშნავს ისეთ მოქმედებას , რაც განეკუთვნება ღმერთს .

ეხლა კი დავუბრუნდეთ მართლმადიდებლურ ხატებს ,  რომლებზეც იესო ქრისტეს სახელი წერია და სადაც თავად ის არის გამოსახული და მოვათავსოთ ძველი აღთქმის კონტექსტში, რათა საჩინო გავხადოთ, რას უფრო შეესაბამება ის -  სპილენძის გველს  , რომელსაც საკუთარი სახელი ეწოდა , რომელიც არ იყო ღმერთთან კავშირში თუ სამსხვეპლოს , აღქთქმის კიდობანს და ტაძარს ,  რომლებიც ღვთის სახელს ატარებენ თავის თავში ? კითხვა რიტორიკულია, თუმცა მსურველთ შეუძლიათ უპასუხონ.

განა ქრისტეს ხატი ატარებს იმ მასალის სახელს, რისგანაც ის მზადდება ?  თუ კი სპილენძის გველისადმი საკმევლის მკმეველნი მიმართავდნენ მას ,,ნეჰუშტანს", მაშინ ეს რა კავშირშია მათთან, ვინც მაცხოვრის ხატების წინ საკმეველს აკმევს და მის სახელს უხმობს და არა სხვას? განა ჩვენ იესოს ხატის წინაშე, რომელიც დაფაზეა დაწერილი  ვამბობთ ლოცვისას : ,, ო, ხის მასალისაგან დამზადებულო, შეგვიწყალენ ჩვენ "? ან ქაღალდზე დაბეჭდილი ხატის წინაშე ,, ო, წმინდაო რეპროდუქციავ"  ან მოზაიკის ფრესკის წინაშე ,, ო, ქვის ხატებავ" და ა.შ ?!...

როდესაც ჩვენ ვლოცულობთ იესო ქრისტეს ხატის წინ, ჩვენ წარმოვთქვამთ მის სახელს და ვიცით, რომ წმინდა წერილის თანახმად, ვინმეს სახელის პატივსაცემად შესრულებული მოქმედება ეხება და მიემართება  ამ სახელის მფლობელს. სწორედ ეს „წვრილმანი დეტალი “ ანუ  სახელი - განასხვავებს ჩვენს ხატთა თაყვანისცემას ნეჰუშტანის კერპთაყვანისმცემლობისგან. ეს „წვრილმანი დეტალი “ შეიძლება არ იყოს ყურადღებამიქცეული , არ მიენიჭოს მნიშვნელობა, მაგრამ წმინდა წერილის „საკოორდინატო  სისტემაში“ ეს „წვრილმანი დეტალი “ ძალიან მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.

ქრისტემ თქვა, რომ ანტიქრისტე „მოვა მისი სახელით“ (იოანე 5:43). ნეჰუშტანზე კი შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მისი სახელით „მოვიდა“, რადგან მისი სახელი იყო მისივე მასალის, სპილენძის სახელი. მაგრამ ეს არ შეიძლება ითქვას სამსხვერპლოზე, კიდობანზე, ტაძარზე... და ასევე , იესო ქრისტეს ხატებზე.

მაშასადამე, თუ ანალოგიას გავავლებთ თანამედროვე და ძველი აღთქმის სიტუაციებს შორის, მაშინ, სახელის პრობლემის გათვალისწინებით, ქრისტეს ხატები საერთოდ არ უნდა შევადაროთ ხიზკიას მიერ განადგურებულ გველს, არამედ უპრიანი იქნება თუ შევადარებთ  სამსხვერპლოს, რომელიც ხიზკიამ დატოვა  და რომლის წინაშეც  თაყვანისცემა ბრძანა .

ქრისტეს ან წმინდა სამების ხატებთან მიმართებაში ნეჰუშტანის ანალოგია, სრულიად არარელევანტურია და ამოვარდნილი კონტექსტიდან, როგორც ვანახეთ , რამდენადაც აქ შემოდის სახელის პრობლემა, რომელიც არ იძლევა უფლებას ამ პარალელების გავლებისა. არც კი უნდა დადგეს კითხვა ქრისტეს თუ წმინდა სამების ხატების განადგურების შესახებ, როგორც ხიზკიამ გაანადგურა ნეჰუშტანი. და თუ დგას, ეს ნიშნავს, რომ ვინც ამას აყენებს, უგულებელყოფს სახელის პრობლემას. ეს კითხვა მხოლოდ წმინდანთა ხატებთან დაკავშირებით შეიძლება დაისვას, რადგან წმინდანთა სახელები მათი პირადი სახელებია და საკითხის ამგვარად წამოჭრა სახელებთან დაკავშრებით , ნამდვილად მოითხოვს მსჯელობას და არა იგნორირებას , სწორედ ამ საკითხზე მსჯელობით დავასრულებ ამ თემას  მოცემულ სტატიაში.

ერთხელ ჩემმა პროტესტანტმა ნაცნობმა მითხრა :  ,, კეთილი, მზად ვარ დავეთანხმო ქრისტეს ხატის არსებობას , მაგრამ აი წმინდანების ხატები ? ნუ, ქრისტე თუ არის გამოსახული ხატზე , ეს მეტნაკლებად გასაგებია კენოზისის კონტექსტში,მაგრამ წმინდანებს რა უნდათ ხატებზე?"

ამ კითხვაში იკვეთება ზუსტად ის ლოგიკა , რომელიც ზემორე საკითხზე მსჯელობისას წამოჭრილ კითხვას ედო საფუძლად .  იესო ქრისტე -  განკაცებული ღმერთი , მისი სახელი -  ეს არის ღვთის სახელი , ამიტომაც მისი სახელის მოხმობა მისი ხატის წინაშე არის მოქმედება ,  რომელიც მიემართება და მიეძღვნება ღმერთს . მაგრამ წმინდანები , ესენი ხომ განკაცებული ღმერთები არ არიან და მათი სახელის მოხმობა , არ ნიშნავს ღმერთის სახელის მოხმობას . განა არ ითვლება მათი სახელების მოხმობა კერპთთაყვანისცემად და ხატები მათი გამოსახულებით , არ ითვლება კერპებად ?

ამ კითხვას შეგვიძლია ორი სახით ვუპასუხოთ :  მარტივად და რთულად.

1) მარტივი პასუხი

 

თუ გამოვალთ იქედან , რომ ქრისტეს ხატის არსებობა დაშვებულია, მაშინ უთუოდ გამოდის, რომ ასევე დაშვებული უნდა იყოს წმინდანთა ხატების არსებობაც . ჩემი პროტესტანტი მეგობარი, რომელმაც კითხვა დამისვა ხატებზე , უცებ ესე ვუპასუხე( რაც იმ წამს თავში მომივიდა) :

,, თქმულია ქრისტეს მიერ :  ,,სადაც მე ვიყო, მუმცა მსახური ჩემი იყოს" (იოანე.12:26) ;ამიტომაც, თუ ქრისტე გამოისახება ხატზე , იქვე უნდა გამოისახოს მისი მსახურიც  . მაშინ ამ ჩემმა ნაცნობმა, არაფერი არ მიპასუხა ამაზე.  

აქვე დავამატებ .. პავლე მოციქული ამბობს : ,, მასთან ერთად ვიტანჯებით , რათა მასთაბ ერთად განვდიდნეთ " ( რომ. 8:17) ანუ ქრისტე თავის დიდებას უზიარებს თავის მსახურებს , რაც ნიშნავს იმას, რომ როგორი სახითაც განადიდებენ ქრისტეს, ისეთივე სახით განადიდებენ მის მსახურებს . თუ მაცხოვარი ამბობს : ,,  რომელმან სძლოს, მივსცე მას დაჯდომაჲ ჩემ თანა საყდარსა ჩემსა, ვითარცა-იგი მე ვსძლე და დავჯედ მამისა ჩემისა თანა საყდარსა მისსა"(გამოცხ. 3:21) მაშინ, რატომ არ უნდა იყოს ხატზე გამოსახული ,,გამარჯვებული" ? განა ეს უფლის დიდების ბეჭედი არ არის ?

2) რთული პასუხი .

 

წმინდანთა სახელები, მათი საკუთარი სახელებია - მსგავსადვე იმისა , როგორც ნეჰუშტანს ქონდა საკუთარი სახელი . ამიტომ, როგორც ჩანს , ანალოგია ნეჰუშტანთან მიმართებაში შედარებით ექვივალენტურია. სახელის მოხმობა წმინდანისა იქნება თუ ნეჰუშტანისა - ეს სრულიადაც არ არის ღმერთის სახელის მოხმობა , თუმც ამ ანალოგიაშიც არის გარკვეული ხარვეზი ,

 

საქმე იმაშია, რომ ღმერთი თავის სახელს , მისივე მსახურების სახელს უწოდებს  -  ღმერთი აბრაჰამისა, ისააკისა და იაკბისა, ასევე ღმერთი დავითისა .  ღვთის რჯული წმ.წერილში იხსენიება, როგორც მოსეს რჯული , ანუ სახელები ,,ღმერთი" და ,,მოსე" მოცემულ შემთხვევაში ურთიერთჩამანაცვლებელნი არიან. და არავინ იდავებს  იმაზე,  რომ გამოთქმა "მე ვარ ნეჰუშტანის ღმერთი" აბსოლუტურად ველური  ჟღერადობის იქნებოდა . ღმერთზე შეიძლება ითქვას, რომ ის არის „ნეჰუშტანზე გამეფებული ღმერთი “, მაგრამ არა „ნეჰუშტანის ღმერთი“.

 

და თუ ღვთის წმინდა მსახურების სახელებს აქვთ ისეთი მნიშვნელობა, რომ თავად ღმერთი აკავშირებსს ამ სახელებს საკუთარ სახელთან , მაშინ გამოდის, რომ  ამ წმინდანების სახელის მოწოდება, იქნება ღვთის სახელთან დაკავშირებული მოქმედება .

თუ პავლემ თქვა, რომ „უკვე მე კი არ ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცხოვრობს ჩემში“ (გალ. 2:20), მაშინ ეს ნიშნავს, რომ ის, ვინც პავლეს სახელს უხმობს, ფაქტობრივად, მოუხმობს მასში მცხოვრებ იესოს სახელს  და აქ მოქმედებს იონა წინასწარმეტყველის ლოგიკა, რომელმაც თქვა : ,, ჩემმა ვედრებამ შენამდე შეაღწია შენს წმიდა ტაძარში".(იოან. 2:8). „ლოცვამ მიაღწია ტაძარს“ = „ლოცვამ მიაღწია ღმერთს“. მაგრამ იგივე პავლე სხვა არაფერია, თუ არა სულიწმიდის ცოცხალი ტაძარი (იხ. 1 კორ. 3:16 / 16:19 / 2 კორ. 6:16), მაშასადამე, იონას სიტყვები სრულიად ეხება მას.

მოგიყვებით ერთ ამბავს, რომლის მოწმეც თავად მე გახლავართ .  ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარში შემოდის ქალი, რომელსაც ხელში პატარა გოგონა უკავია , სადღაც 4 წლის დაახლოებით . ბავშვი თითით იესოს ხატზე ანიშნებს და ეკითხება : ,, ეს ვინ არის"? ქალი კი პასუხობს:,, ეს იესო ქრისტეა" . მერე ბავშვი ფრესკისკენ იშვერს თითს, რომელზეც პავლე მოციქულია გამოხატული და ეკითხება დედას ,,ეს ვინ არის"? ქალი პასუხობს :,, ეს მოციქული პავლეა" და უცებ ბავში ამბობს :  ,, არა, ეს ქრისტეა" , ქალი კი პასუხობს : ,, არა, ეს მოციქული პავლეა" , ბავშვი კი ჯიუტად დგას თავის აზრზე და იმეორებს ,, არა ,  ეს იესო ქრისტეა ", შემდეგ სხვა ხატისკენ მიბრუნდა და იმაზეც თქვა ,, აი, აქაც  იესო ქრისტეა გამოსახული "  და ასე გააკეთა რამოდენიმე ხატთან მიმართებაში .

წმ. წერილის თვალსაზრისით , ამ ბავშვის მოქმედება ( რომელსაც ბიბლია არ ქონდა წაკითხული) სრულიად ნორმალური და ლოგიკურია, რადგან მოციქულ პავლეში ქრისტეს დანახვა, ნიშნავს იმ ჭეშარიტების ხაზგასმას და დამტკიცებას, რომელიც თავად პავლემ ბრძანა: ,, მე კი არ ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცოცხლობს ჩემში", დასასრული!